Тываның Баштыңы барыын Моолдуң губернаторлары-биле кады боттандырар инфраструктура төлевилелдерин шимчедирин чугаалашкан

 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Тыва-биле кызыгаарлашкак Увс аймактың губернатору Д. Батсайхан баштаан моол делегацияны хүлээп алган.  

Ужуражылгага Тыва Республиканың Баштыңының – ТР-ниң Чазааның Даргазының оралакчылары, кол яамыларның болгаш ведомстволарның удуртукчулары база киришкеш, каайлы, транспорт, энергетика база садыг инфраструктуразының адырында, ол ышкаш 2018 чылда база чоокку чылдарда көдээ ажыл-агый, туризм, өөредилге адырында кады тургузуп, ажылдаар ажылдарны чугаалашкан. 

«Төп Сибирьниң Азияже үнер эжии Тыва болганы ышкаш, Увс аймак база Моолдуң болгаш Соңгу Кыдаттың Сибирьже үнер эжии» — деп, Шолбан Кара-оол чугаалааш, аалчылар-биле ужуражыышкынның кол темазын тодараткан. 

Тываның Баштыңы Ш. Кара-оолдуң чугаазы-биле алырга, Тыва-биле кызыгаарлашкак моол аймактарның аразындан Увс аймак-биле харылзаалар база бистиң республикага кончуг чугула, чүге дээрге ооң девискээринге Р-267 «Енисей» федералдыг автомагистраль чедип, Хандагайты (Россия) – Боршоо (Моол) орук уламчылаар. Российжи — Моол ниити автомобиль оруунда Хандагайты – Боршоо эрттирилге пунктузун каайлы терминалдарының амгы үениң сайзыраңгай дериг-херекселдери-биле дүрген чаартырынче кичээнгейни база Шолбан Кара-оол угландырган. Россияның талазындан ындыг ажылдар эгелээн, бо чылын пунктунуң российжи талазын хөй режимниг эрттирилге пунктузу кылдыр чаартып доозуптар аргазы бар. Ол чүүл кызыгаарда эрттирилге пунктузун таварты кижилерни болгаш чүктүг транспортту улам хөйү-биле эрттирер байдалды тургузар.  

Сибирьниң болгаш Моолдуң транспорт четкилерин тудуштуруп турар Р-267 «Енисей» федералдыг автомагистральда чаартылга ажылдары эгелээн. Соңгу Кыдаттың Урумчи хоорайга чедир транспортуң улуг четкизинче Сибирь девискээриниң регионнары Моол таварты үнеринче сонуургалдыг болгаш, Р-267 «Енисей» автомобиль оруунуң чаартылгазынга 700 миллион рубль ажыг акша-төгерик салыышкыннарын киирген. Автомобиль аргыштырылгазының оруу херек кырында туттунган, чүгле ооң шынарын чогуур негелделерниң деңнелинге чедир кылыры арткан. «Россия – Моол – Кыдат» экономиктиг коридорну тургузар талазы-биле күрүнелер аразында кады ажылдажылга программазының объектилериниң аразынче ол орукту киирерин демнежип чедип алыры чугула деп Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол санап турар. Бо сорулга дугайында Моолдуң Президентизи Халтмагийн Баттулга-биле Тываның Баштыңы Владивосток хоорайга эрткен экономиктиг форумга чугаалажырга, ол аңаа улуг сонуургалдыын илереткен.  

Россияның болгаш Моолдуң энергия четкилерин бистиң республиканың девискээрин таварыштыр каттыштырып, Саян-Шушенск ГЭС-тиң бүдүрүп үндүрүп турар электри энергиязының чамдыызы-биле Моолдуң энергия хереглелин долузу-биле дуглаар дугайында ийи таланың энергетика компанияларының ажылдап кылып турары төлевилели Тыва биле Увс аймактың үлетпүр хөгжүлдезинге күштүг идиг бооп болур. Ынчангаш бо төлевилелди ийи күрүнениң регионнарының деңнелинге сайгарып көөрүн Шолбан Кара-оол саналдаан. Кызыгаар чоогунуң девискээрлериниң электри энергиязынга хереглелин тодарадып, электри четкилерин сайзырадыр талазы-биле саналдарны киирер тускай ажылчын бөлүктү тургузарын Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол биле Увс аймактың губернатору Д. Батсайхан дугуржуп алганнар. Ук комиссия бодунуң баштайгы саналдарын Чаа чылдың буддийжи байырлалы Шагаага чедир киирер ужурлуг. 

Тыва биле Моолдуң аразында кады ажылдажылганың чугула төлевилелдериниң бирээзи Кызыл биле Улан-Батор хоорайларның аразында авиааргыштырылга деп Шолбан Кара-оол демдеглээн. Бо айтырыгны Тываның Баштыңы Моолдуң президентизи-биле сайгарып чугаалажырга, ол бо маршрутка ажылдаар авиакомпанияны безин тыпкан, ол компанияның төлээлери республикага кээп, төлевилелди боттандырарының аргаларын өөренип көрүп чорааннар. Кызыл хоорайның аэропортунга чурттар аразының секторун ажыдарын республиканың удуртулгазы чедип ап турар, чогуур чөпшээрел бар, пассажирлер болгаш чүктер эрттирер пунктунуң дериг-херекселин тургузарының талазы-биле техниктиг айтырыгларны шиитпирлээри арткан. Увс аймак бодунуң аэропорту-биле бо төлевилелге киржип болурун Шолбан Кара-оол демдеглээн. 

Тываның Баштыңы биле Моолдуң президентизиниң дугурушканы кады ажылдажылганың чамдык төлевилелдеринге хамаарыштыр тодаргай даалгаларны Увс аймактың эрге-чагыргазы Моолдуң чазаандан алганы ужуражылга үезинде билдинип келген. Увс аймактың төвү Улаангом хоорайда аэропортту 2018 чылда чаартып эгелээриниң дугайында Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолга Увс аймактың губернатору Д. Батсайхан дыңнаткан. Россия биле Кыдаттың аразынга транспорт коридору тургузар талазы-биле «Муң чылдың оруу» деп төлевилелде Увс аймак боду Барыын Моолда кол төптериниң бирээзи.  

Инфраструктура төлевилелдеринден аңгыда, өске-даа адырларга кады ажылдажылганың айтырыгларын база тыва-моол делегацияларның кежигүннери чугаалашкан. Чижээлээрге, ийи девискээрде мал-маганның уксаазын улам экижидери-биле уксаалыг малдарның үре материалдарын солчуп алырын дугурушкан. Совет үеден бээр Россия Федерациязында ам-даа күштүг болуп турар уксаалыг дириг малдарны солчурун хоругдаан хемчегни оюп эртер арганы ол дугуржулга бээр.  

Ийи девискээрниң аразынга туризмни, өөредилгени, культура харылзааларын сайзырадыры, «Енисейская» куш фермазының бүдүрүп үндүрүп турары дагаа чуургаларын Тыва Увс аймакка чылда 6 миллион чедир берип болуру дээш өске-даа социал-экономиктиг айтырыгларны ужуражыышкын үезинде сайгарып чугаалашкан.  

Тыва биле Увс аймактың аразында харылзааларны улам быжыглаарынга дузалыг боор Регионнар хүннерин чылдың-на эрттирерин Тываның Баштыңынга моол делегация саналдаан. Баштайгы Хүннерни моолдар Тывага чазын май айда эрттирерин дугурушканнар. Ол Хүннерниң программазынга уран чүүл мастерлериниң көргүзүглери, ус-шеверлерниң кылган чүүлдериниң, тус черниң сайгарлыкчыларының ярмарказы, тыва-даа, моол-даа чоннуң эң ынак оюну — национал хүреш маргылдаазы Увс аймактың алдар-аттыг мөгелериниң киржилгези-биле албан кирер.

 «Моолдуң Увс аймааның губернатору, шагдан бээр таныш эжим Батсайхан-биле база катап ужураштывыс. 2016 чылда кады чарганывыс дугуржулгавыста ажыл-херектер кайы хире күүсеттинип турарын сайгардывыс. Эки шимчээшкиннер бар-дыр, Тываның алдарлыг ажылдакчызы атты анаа-ла ынчаар тывыспаан бис» - деп, Шолбан Кара-оол моол аалчылар-биле ужуражылгазының түңнелин бижээн.