Тываның Баштыңы Сүт-Хөлдүң малчыннарынга кудук казарынга деткимчени көргүзүп база чаа көдээ клубту ажыткан

«100 культура бажыңнары» федералдыг программа-биле Сүт-Хөл кожууннуң Ак-Даш суурда чаа клубту эрткен дыштаныр хонуктарда ажыткан. Республика Баштыңы Шолбан Кара-оол ол кожуунга ажыл-албан аайы-биле чорааш, байырлыг хемчегге киришкен. Тываның Чазаа 10 көдээ клубтар программа-биле туттунган культура албан черлериниң ажылдакчыларының акша-шалыңын өстүрер хемчеглерни алырын база аазаан. 

«Чараш болгаш бүгү талазы-биле таарымчалыг клуб чоннуң ужуражыр, боттарының салым-чаяанын болгаш чогаадыкчы эгелээшкиннерин боттандырар ынак чери апаарынга бүзүрээр мен» - деп, Тываның Баштыңы Ак-Даштың чурттакчыларынга чагаан.  

129 өрегелиг, 662 чурттакчылыг Ак-Даш суур – Сүт-Хөл кожууннуң эң-не бичии суурларының бирээзи. Совет үеде «Алдан-Маадыр» совхозтуң салбыры турган бүдүрүлге Тываның өске-даа ындыг ажыл-агыйлары ышкаш 90 чылдарда ажылын соксаткан. Бүдүрүлге читсе-даа, суур боду артып каан. Ажыл-агыйжы ак-дашчылар черин болбаазырадып, малын малдап чоруур хевээр. Бөгүнде ында 2 көдээ ажыл-агый кооперативи, 7 арат,109 хууда дузалал ажыл-агыйлары бар. Кожуунда улуг мыйыстыг бода малдың 3 хуузу ак-дашчыларда, кожууннуң бүдүрген эъдиниң 3 хуузу база оларга онаажыр.

Хоозурап чиде бээр часкан суур катап тургустунуп, чурттакчы чоннуң чайгаар өзүлдезиниң саны-биле кожуунда мурнуку одуругда. Регионнуң эрге-чагырганың доктаамал деткимче дузазы ак-дашкыларның хей-аъдын көдүрген. Суурнуң чурттакчылары ийи чыл бурунгаар эгезин салган «Аныяк өг-бүлеге – кыштаг» биле «Чемгерикчи инек малым» деп губертатор төлевилелдериниң идепкейлиг киржикчилери. Ак-дашчылар «Кыштаг» республика төлевилелиниң ниити негелдезин өскертирин бир дугаар дилеп, 200 баш хойнуң орнунга 20 баш инекти алганнар.  

Шолбан Кара-оол Сүт-Хөл кожуунга ажыл-албан аайы-биле чорааш, төлевилелдиң киржикчилери –Алиана биле Альберт Ооржактарның малчын турлаанга четкен. Тус черниң сайгарлыкчызы Сылдыс Ондарның кудук үндүр казар бригазы-биле кады барган. Республиканың Чазаа Ондарга чер адаандан суг үндүр казар техника садып алырынга дузалашкан, а сайгарлыкчы боду малчын коданнарга таарымчалыг өртек-биле – метрде-ле 1700 рубльге кудуктар үндүр казып бээрин хүлээнген турган. 

«Сүт-Хөлдүң малчыннары, 20 баш бода малды алган «Аныяк өг-бүлеге кыштаг» төлевилелдиң киржикчилери, үш ажы-төлдүг Алиана биле Альберт Ооржактарның өг-бүлезинге кудукту каскан.  

Аныяктар быжыг турлаг-суурну тудуп алган. Ынак ижин иштээр дээн аныяктарга дузалашкынгывыска дыка өөрүп тур мен. Чаа-ла бир чыл болган хирезинде, ажыл-агыйын ам-даа улгаттырар сорулгналыг. Оларның үлегерлиг чижээ өскелерге эки чижек, ынчангаш «Кыштаг» төлевилелдиң чорудуун сыын ажыл-агый дээн ышкаш малдың өске-даа ажыл-агыйларынче нептередир херек» - деп, Тываның Баштыңы төлевилелди калбартырының кандыг аргалары барын специалистер-биле сүмелешкен. Шагда үнүш ажыл-агыйынга шылгарап турган бо кожуун ол туружун катап ээлээри чугула деп деп ол санаан. Малды чүгле одарладып тургаш эки бараан бүдүрери болдунмас, ынчангаш мал чеминиң быжыг баазазын болгаш курлавырын тургузар херек.  

Республиканың чазаа мал чеминиң культураларын тарып-болбаазырадып турар ажыл-агыйларны деткииринге белен. «Комбайн садып алыр кижи бар бе, ооң өртээниң чартыын эгидип бэр бис. Кооператив тургускаш, окташкаш эки техниканы садып ап база болур. Боданыңар чаңгыс чер-чурттуглар» - деп, Шолбан Кара-оол саналдааш, ол чүгле сүт-хөлчүлерге эвес, а бүгүдеге хамааржырын чугаалаан.  

Республика Баштыңы ол чорааш, чаңчыл езугаар Ак-Даштың школа башкылары база уруглар садының кижизидикчи башкылары-биле ужурашкан. 

Училищелер болгаш дээди өөредилге черлеринче хала чокка кире бээр доозукчуларны база медальдар-биле доозуп турар школачыларны белеткеп турар башкыларның чедиишкинниг күш-ажылы дээш чедиргенин илереткен. Ак-Даштан чедиишкинниг доозукчуларның саны сөөлгү үелерде көвүдээн, ийи өг-бүлениң бирээзинде-ле студент ажы-төл бар. Оон аңгыда, сөөлгү чылдарда суурда чаңгыс-даа кем-херек үүлгедиишкиннери бүрүткеттинмээн.

 «Сүт-Хөл – аныяктарга алдар аттыг мөгелерниң чараш үлегер-чижээн көргүскен чери бооп чораан болгаш хевээр арткан-даа. Ук-салгал чок болза, ындыг ат-алдарлыг кижилер-даа турбас. Өг-бүлениң чаагай адынга болгаш алдар-адынга төлептиг болурунче аныяктарны хүлээндирип турар. Чоннуң чараш ужур-чаңчылдарының бирээзи – тыва хүрешке оолдарны уруглар садындан эгелеп өөредир дээн эгелээшкинни сүт-хөлчүлер бир дугаарында сегирип алырынга бүзүрээр мен» – деп, Шолбан Кара-оол демдеглээн.