Чаа технологиялар — чаа программалар

Бистиң республикада Интернет четкизи хүнден хүнче сайзыралды ап, чаа-чаа программалар немежип-ле орар.

Май 25-те ТР-де информация технологиязының адырының талазы-биле ажылдап чоруур специалистерниң 1-ги шуулганы чаа IT (ай ти)-парк программазын тургузарынга Алдан-Маадыр аттыг чурт-шинчилел музейинге Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң киржилгези-биле эрткен. Аңаа ТР-ниң Чазак аппарадының специалистери, яамылар болгаш албан черлериниң удуртукчулары, «Тывасвязь» ААН-ниң, ТР-ниң «Информастыг технологиялар төвүнүң» специалистери болгаш Тываның күрүне университединиң информатика факультединиң башкылары биле студентилери олурушканнар. Бо шуулганның ажыдыышкынынга ТР-ниң Баштыңы-Чазааның Даргазы Ш.Кара-оол демдеглээн: «Бистиң бичии республикавыста Интернет четкизи улам-на бурунгаар хөгжүлдени ап турар. Тывавыста болуушкуннарны Интернет дамчыштыр көрүп, билип ап турар бис. Өскелерден чыда калбайн бурунгаар чүткүүр, информастыг технологияларны сайзырадыр, ол талазы-биле бедик мергежилдиг специалистер чугула херек төлевилелдерни ажылдап кылырын деткиир. Республикага Интернет ажылын ам-даа делгемчидип, IT (ай ти) программазының талазы-биле чедишпес специалистерни өөредир, ам-даа бо ажылды бурунгаар сайзырадыры чугула». Бо программаның ажылдаар черин чаа туттунуп турар «Аныяктар Ордузунга» тургузуп болурунуң аргазын көөр кылдыр Чазак Баштыңы ТР-ниң Аныяктар херектериниң талазы-биле болгаш спорт яамызынга даалганы берген. А эң-не кол айтырыг — информастыг технологияларга аныяк специалистерни өөредир болгаш көдээ черлерже чорударын чугула деп санап турар. ТР-ниң Информатизация болгаш харылзаа яамызы чаа технологияларның билиглеринге аныяк специалистер өөредир айтырыгны көдүрүп, оларга деткимчени көргүзерин планнаан.

Форумнуң 2-ги кезээнде информастыг технологиялар төлевилелин кылыры-биле кордакчыларга күрүне деткимчезинден 150 муң рубльди көрүп каан. Оларның аразында «Алло-08» (Чаңгыс аай чагыглар төвү, Кызыл хоорайдан), «Банк Социальных Инициатив», «Мотивация» төлевилел чери база «Мээң хоорайым» (Видеохайгаарал системазын тургузар), «Тыва Республиканың турисчи картазы» болгаш оон-даа өске чогаадыкчы чоннуң аразында база чарлаттынган. Конкурстуң тиилелгезинге «Алло-08-ти» үнелээн, ооң автору Чечен Салчак бо төптүң ажыл-чорудулгазын удуртуп турар.

Шуулганның хемчеглеринге «Тыва-24» деп чаа теле-дамчыдылганың Интернет адрезиниң талазы-биле дамчыттынган албан-езузунуң баштайгы ажыдыышкынын база таныштырган. Бо теле-дамчыдылганы Интернеттен (tvtyva.ru) көрүп ап болур.

«Бо «Тыва-24» деп теле-дамчыдылга өске хөй-хөй сайтыларга көөрде, дилээшкин талазы-биле видеосюжеттерни көөр аргалыг болур —деп, Тыва Республиканың Информатизация болгаш харылзаа яамызының сайыды Органа Доржуевна Натсак ажыдыышкынга демдеглээн.

Теле-дамчыдылга «Тыва-24»-түң онзаланып турар чүүлү, үзүктел чок көргүзер, дамчыдылгага дүүштүр ооң четкизи баш бурунгаар тургустунар база сонуургаан дамчыдылгаларын таарымчалыг үеде көөр аргалыг, ол көрүкчүге «Дилээниң талазы-биле видео» болур.

«Тыва-24»-түң корреспондентилери республиканың чаартылгалыг болуушкуннарын долузу-биле чырыдарын кызыдар. Ийиги онзагай чүүлү, теле-дамчыдылганы тургузар чорудулгага көрүкчүлерни хаара тудар. Оларга таарымчалыг кылдыр сайтыда тускай кезек тургустунган. «Интерактивте» деп бичии эгелер бар, «Репортажты чагыдып ал», «Репортер сен», аңаа теле-көрүкчүлерниң тырттырган материалдарын салып болур. Сайтының каналынга сонуургаан темаларны социал четкилер «Твиттер», «Контактыда», «Фэйсбук» дамчыштыр чагаалажыр аргазы бар.

Теле-дамчыдылга-биле чергелештир, көрүкчүлер бижимел хевирге сөөлгү медээлерни номчуп алыр аргазы бар. «Медээлер» деп эгеге республикада болуушкуннарның медээлерин парлап үндүрер. Интернетте регионалдыг телевидение дамчыдылгазын тургусканы Тыва Республиканың «Тыва-24»-тү тургузар талазы-биле губернатор төлевилелиниң бирги чадазы болур болгаш ону Тыва Республиканың Информатизация болгаш харылзаа яамызы боттандырып турары ол. Моон-даа ыңай харылзааны сайзырадыры-биле өске дамчыдылгаларны база дарый чорударын планнап турар.

Музейге шуулган эгелээр мурнунда «Тыва-24» теле-дамчыдылганың корреспондентилериниң ажылы Тывада болган, болуп турар болуушкуннарны тырттырып каанын телевизордан улуг сонуургал-биле көрдүм. Чойгана Салчак, Шолбан Монгуштуң видеосюжеттерни көргүспүшаан, орус дылда тайылбырлап турарын дыңнадым.«Тыва-24» теле-дамчыдылганың ажылы эгелей бергенин ол видеосюжеттер херечилеп турду.

Тыва Республикада информация технологиязының адырының специалистериниң 1-ги шуулганының киржикчилери үнелелди берген. Оларның бирээзинге Тываның күрүне университединиң информатика кафедразының улуг башкызы Марьям Маадыр-ооловна Монгуш бодалын илеретти: «Информастыг технологиялар ажыглап турар специалистерниң шуулганынга кээп, ында көрдүнген айтырыгларны сайгаржып дыңнаары меңээ дыка ажыктыг болду. Шуулганның бир сорулгазы, IT– парк программазын тургузарын дыка эки деп санап турар мен.Интернеттиң сайзыралы-биле IT (ай ти) специалистеринге хереглелди үе негеп турар. Тываның күрүне университединде информатика кафедразы 2011 чылда «Фундаменталдыг информатика болгаш информация технологиялары» деп угланыышкынныг бакалавр ажыттынган. Ооң доозукчулары бистиң республикавыска IT специалистери болуп ажылдаарлар».

Тывада Интернет четкизиниң хөгжүп турары, чаа технологияларның, чаа программаларның тургустунуп турары дээрге-ле, бурунгаар хөгжүлдениң херечизи-дир.

Анисья Тюлюш.
Алдын-Херел Апыкааның чуруу