Тываның найысылалы Кызылда аварийлиг бажыңнардан хамаатыларны өскээр көжүрер программа-биле ээлчеглиг бажыңны дужааган

 Чаа бажыңнарже көжүп кирген өске кызылчылар-биле бир дөмей, Саяна Саая база аас-кежиктиг ол үе келгенинге бүзүревээнин чугаалаан. Эрткен чүс чылдың ортан үезинде туттунган Паротурбиннаяда ниитиниң чуртталга бажыңынга ашаа, үш ажы-төлү-биле 20 чыл чурттаан. «Бо эргиде бажыңда ышкаш чүгле чурттаар өрээл эвес, а чем кылыр өрээлдиг, чунар, арыгланыр черлиг, балконнуг, аңгы квартира бооп турары онза-дыр» - деп, ол өөрүшкүзүн дамчыткан.  

 Өскээр көжүрер программа күүселдезинде регионнуң бергедээшкиннерин дыңнааш, дыка хөй кижилер чаа бажыңны алырынга чигзинип турганы шын. Бо чылын бажың алырын кым-даа бодаваан. Чамдык массалыг информация чепсектеринге база социал четкилерге Тываны ол программадан уштаан деп чүүлдер база тараттынган. Чурттакчылар ол чугаалар меге хоп чүүлдер болганынга ам-на бүзүрээн, ынчангаш аварийлиг чуртталга фондузунуң орнунга чаа тудуглар ам-даа немей туттунуп турарын республикага күзээн.  

 «Бо чоокку үеде Кызылда үш бажың тудуун доозар, ынаар хамаатыларны көжүрер. Аварийлиг чуртталга бажыңнарының чурттакчыларын өскээр көжүрер программа-биле хоорайда 20 бажыңны тудуп турар. Ынчап кээрге, программа күүселдези-биле чыл төнчүзүнге чедир дыка хөй кижилер чаа бажыңнар дүлгүүрлерин алыр» - деп, тудуг болгаш чуртталга-коммунал ажыл-агый сайыдының оралакчызы Тамара Авыда тайылбырлаан. 

 Специалистер квартираларның ээлеринге дүлгүүрлерни тыпсып тура, чуртталга байдалын экижидер оочурда турган кижилерден аңгыда, өскээр көжер өг-бүлелерге чурттап турган бажыңының шөлүн улгаттырары программада көрдүнмээнин тайылбырлаан. Азы өскээр чугаалаарга, эргиде шөлү-биле дең хемчээлдиг чаа квартираны алыр. А элээн улуг хемчээлдиг чурттаар шөл алыксап турарлар бодунуң акшазының хавындан рынок өртээ-биле дең ылгалды немей төлеп болур. 

  «Программа боттаныышкыны-биле бирги ээлчегде, аргажок апарган болгаш кадыкка хоралыг бажыңнардан хамаатылар өскээр көжерин билзе чогуур. Кол чүве - чаа бажыңнарда бир азы ийи өрээлдиг квартираларның шөлү 35 дөрбелчин метрден улуг. Чамдык кижилер оон-даа бичии хемчээлдиг бажыңнарга чурттап турган болгай. Чижээ, Паротурбиннаяда ниитиниң чуртталга бажыңнарында, ооң мурнунда бок-сак сугар кылдыр кылган турган 9-12 дөрбелчин метр шөлдүг черлерде чурттап турарлар безин бар» - деп, Тамара Авыда тайылбырлаан.

  Чамдык өг-бүлелер көжерде боттарының оочурун манаар апаар. Оларның көжүп кирери бажыңнарны амдыызында тудуп турда, бузар ужурлуг бажыңнарның эң быжыы - Комсомольская кудумчузунда 107 дугаарлыг бажыңче түр када көжер.

  Убсу-Нурская 12-ден чаа квартиралар алган чурттакчылар өөрүшкүзүн үлешкен: 

  Айлана Боднар: - Комсомольская 107-де сес дугаар квартирага чеди чыл чурттадым. 2010 чылда чурттаар черни өскүс дээш күрүнеден алган турган мен. Бир чыл хире болгаш, бо эрги бажыңны бузарга, чаа бажыңдан квартира алыр сен деп, хоорай чагыргазы баштай-ла аазаан чүве. Бо удаада көжер деп медээ дыңнааш, дыка амырадым. Кызыл хоорайның мэриязы шилиир эргени биске берген. Чаа бажыңда квартираларны кожалар барып көрдүвүс. Чанында школаны тудуп турар, садик база бар, чаа микрорайонга таарзындывыс. 

  Елена Асабина: - Бо квартирамда чээрби беш чыл чурттадым. Эки-бакты-даа борта эрттим, уруум маңаа төрүттүнген, ам чээрби дөрттээр. Ынчан бо квиртираны Тываның автомобиль транспорт яамызынга хамааржыр организация - Кызылдың транспорт экспедиция компаниязының планнаашкын килдизиниң начальнигинге ажылдап тургаш, албан бажыңы кылдыр алган мен. Амгы үеде хүндүлүг дыштанылгада мен, бажыңның ээзи чүгле мен эвес, а уруум база. Чаңгыс дээвиир адаанда ийилээ чурттап турар бис. Документизи-биле алгаш көөрге бажың чаңгыс өрээлдиг, ындыг болзажок өскээр туттуруп алган мен. Оон бажың улгады-даа бербээн, 28 дөрбелчин метр шөлдүг хевээр арткан. Убсу-Нурская 12-де чаа квартираны көргеш, таарзындым. 

  Саяна Саая: - Бүгү назынымда садыг шугумунга ажылдап келген мен. 1985 чылда Кызылдың кооперативтиг училищезин садыгжы мергежил-биле доостум. Ол үеде тускай бижик-биле ажылдап эгелээн аныяк специалистерге өрээлдер берип турган. Бажың оочурунда турар боорумга, 1996 чылда Паротурбинная 19/1-де ниитиниң чуртталга бажыңындан квартираны берген. Бажың боду эки, чылыг турду, сөөлгү чылдарда ийи каът бажыңның ниити байдалы баксыраан: кырыкы каътче үнер чадалар шимчеп турар, соңгалары өттүр хадаан, хоорзалары шуут иригилеп калган. Бичии уругларлыг өг-бүлелерге чурттаары берге. Үш кыстыг мен. Улуг кызывысты моон ашакка бердивис. Өөм ээзи, бичии уруум өг-бүлези-биле, шупту мында бис. Спутник микрорайонунда чаа тудугдан квартираны алганывысты бөгүн дыңнадым. Ам-даа бүзүревейн тур мен, квартираның дүлгүүрүн холга тутсумза, ынчан харын шын-дыр дээр боор мен.  

 Дүлгүүрнү холга алган соонда, канчаар-даа аажок улуг өөрүшкүзүн ол үлешкен: Бо хүннү дыка үр манадым, улуу-биле четтирдим. Өөрүшкүден холдарым сириңейнип, кирер эжиктиң шоочазын ажыдып чадап шаг болдум. Квартирам күзеп турганым дег-дир. Кухнязы аңгы, балконнуг, санитарлыг нормаларга дүүштүр чунар черлерни эптеп дерээн.