Республика Баштыңы Тыва Республиканың Үндезин Хоойлузунуң хүнү — күрүне байырлалы-биле чаңгыс чер-чурттугларынга болгаш республиканың аалчыларынга байырны чедирген

 Хүндүлүг чаңгыс чер-чурттугларым!  

 2001 чылдың май 6-да бүгү чоннуң референдумунга хүлээп алдынган Тываның кол документизи бистиң бүгү амыдыралывыстың үндезини, бистиң эргелеривистиң болгаш хосталгаларывыстың быжыг камгалалы болгаш идегелдиг магадылалы болуп турар. Республиканың бүгү төөгүзүнде Тыва күрүнениң сайзыралының аңгы-аңгы үе-чадаларын айыткан үндезин 8 хоойлуну хүлээп алган.  

 Тываның күштүг болуп турар Үндезин Хоойлузу ооң хөй националдыг чонунуң чаңгыс демниг чоруунче, чүдүлгелер аразының чөпшээрежилгезинче, хамааты тайбыңны камгалаарынче болгаш быжыглаарынче, экономиктиг болгаш политиктиг турум чорукче, регионнуң Россия күрүнезиниң составынга сайзыралынче чүткүлүн көргүзүп турар.

 Үндезин Хоойлунуң эң чугула чүүлдериниң бирээзи болза, хамааты ниитилежилге организацияларын сайзырадыры, эрге-чагырга органнарын тургузарынга болгаш экономика, улус ажыл-агый, чоннуң социал камгалал адырларында күрүне политиказынга чоннуң идепкейлиг киржилгези болуп турар. Эргелеп башкарылганың демократтыг принциптерин боттандырар сорулга-биле регионнуң социал-экономиктиг мурнады шиитпирлээр угланыышкыннарын чугаалажып көөрүнче хөй-ниитини хаара тудуп турар. Тываның Чазааның, яамыларның болгаш ведомстволарның чанында эксперт болгаш хөй-ниити чөвүлелдери ажылдап турар.

 «Аныяк өг-бүлеге — кыштаг», «Инек - чемгерикчи малым» деп губернатор төлевилелдериниң киржикчилерин хамаатыларның чыыштарынга чаңгыс чер-чурттуглары шилип ап турар. Бодунунуң ажыл-чорудулгазының түңнелдериниң дугайында Чазак чыл санында отчет кылыры чаңчыл апарган, ол дээрге бүгү деңнелдиң эрге-чагыргаларының хамаатыларның саналдарын дыңнаарынга, оларны күүседири-биле хемчеглерни алырынга беленин көргүзүп турар. Социал улуг ужур-дузалыг айтырыгларны хөй-ниити дыңнаашкыннарга шиитпирлеп турар. Бо бүгү чүүлдер эрге-чагырганың болгаш ниитилелдиң дорт харылзаазын тургузуп база ону сайзырадып, күүсекчи органнарның ажыл-чорудулгазының ажык болгаш чарлыг чоруун бадыткап турар.  

 Кадык камгалалының, өөредилгениң, культураның, экономиканың, көдээ ажыл-агыйның, үлетпүрүнүң, инвестиция политиказының ажыл-чорудулгазының мурнады шиитпирлээр угланыышкыннарын боттандырып турар үеде республиканың удуртулгазы курлавырларны эргелеп-башкарарының дээштиг аргазы, эрге-чагырганың ажыл-ишчи чоруун бедидериниң чепсээ апаар системаны шиңгээдип ап турар. 

 Эргим чаңгыс чер-чурттугларым!  

 Бистиң Үндезин Хоойлувустуң онзагай талазы чүл дээрге, ооң эң күштүг болуп турары — ол бүгү чоннуң референдумунга шылгалданы ийи удаа, ооң иштинде 2010 чылдың апрель 11-де эрткени. База бир онзагай талазы — Үндезин Хоойлунуң бир чүүлүнүң малчыннарның чаңчыл болгаш күш-ажылынга тураскааттынганы. Оон алгаш көөрге, көдээ чоннуң амыдыралының ужур-утказын көргүзүп турар адыр күрүнениң онза контролюнда киргени-дир. 

 Бистиң кижи бүрүзүнүң хамааты хүлээлгези — төрээн республиказының кол документизин билири, сагыыры, болгаш хүндүлээри болгаш ында айыттынган нормаларны болгаш ниити национал үнелиг чүүлдерни күүседири болур. Үндезин Хоойлунуң негелделерин езугаар чоруур болза, кандыг-даа шылгалданы ажып эртип шыдаар, келир үеже бүзүрелдиг көөр болгаш кандыг-даа сорулганы күүседир бис.

bБайырлалдың бо хүнүнде, силерге, эргим чаңгыс чер-чурттугларым, сагыш-сеткилдиң көдүрлүүшкүнүн, даартагы хүнге бүзүрелди, бүгү-ле эгелээшкиннерге чедиишкиннерни күзедим! Аас-кежик, тайбың, кадыкшыл, чаагай кежик болгаш чечектелиишкин силерге турар болзун!