Кыдат делегация Тываның инвестиция төлевилелдериниң курлавырын бедии-биле үнелээн

 Тыва Республиканың Чазааның бажыңынга регионнуң инвестиция курлавырын таныштырган хурал эрткен. Аңаа Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол, Россияда Кыдаттың Онза болгаш бүрүн эргелиг элчини Ли Хуэй, кыдат делегацияның кежигүннери, ТР-ниң Чазааның кежигүннери, федералдыг структураларның территориалдыг органнарының, республика албан черлериниң, бизнес-ниитилежилгелерниң удуртукчулары, хөй-ниити төлээлери база эртемденнер киришкен.

 Элчин Ли Хуэй ооң удуртулгазы-биле келген кыдат делегеацияның кол сорулгалары - КУР-нуң талазындан капитал салыышкынының дузазы-биле күүседип болур санал-оналдарны болгаш төлевилелдерни ол черинге өөренип көөрү дээрзин демдеглээн. Россия биле Кыдаттың лидерлериниң дугуржулгазы езугаар регионнар аразында кады ажылдажылганы чорудуп турарын элчин чугаалаан.  

 Кыдаттың демир-орук тудуг корпорациязының, улуг садыг-үлетпүр банкызының Россияда төлээ черлериниң удуртукчулары дээш өскелер-даа КУР-нуң элчин чериниң удуртукчу ажылдакчылары кирген делегацияны Россияда элчин Ли Хуэйниң баштап алгаш келгени, республика-биле ажыл-агыйжы болгаш экономиктиг кады ажылдажылганы быжыглаарынга кыдат таланың сонуургалдыын бадыткаан. 

 «Бо чугула ужур-уткалыг болгаш төөгүлүг болуушкун-дур. Бистиң чуртувуста Кыдаттың – Россияның стратегтиг кады ажылдажылгазын төлээлээн кижи бисте келген. Элчин Ли Хуэй элчин чериниң удуртулгазындан бодунуң коллегалары-биле эвес, а бүдүн командазы-биле мында чедип келген. Шуптузунга байыр чедирип тур бис! Ийи чурттуң аразында кады ажылдаар аргалар мурнувуста ам-даа барын көргүзүп турар деп база катап демдеглейн» - деп, Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол чугаалаан. 

 Россия биле Кыдаттың аразында бойдус курлавырларын казып тывар болгаш болбаазырадыр адырда, транспорт болгаш энергтика адырында төлевилелдерни кады боттандырары, кады садыглажылганы ам-даа көвүдедири кайы-даа талага ажыктыг болур ужурлуг. Элээн ханы уткалыг бодалдар база бар. Эрткен чылдың июньда, Ташкентиге Моолдуң, Россияның болгаш Кыдаттың удуртукчулары ужурашкаш, "Кыдат-Моол-Россия" экономиктиг коридорну тургузар программаны бадылаан, ында Тыва Республикага хамааржыр транспорт инфраструктуразының 2 төлевилелин боттандырары көрдүнген. Ол дээрге «Барыын демир-орук коридору (Курагино - Кызыл - Цаган-Толгой - Арцсурь - Кобдо - Такешкен - Хами район - Чанцзи-Хуэй автономнуг округ - Урумчи)» база «Соңгу демир-орук коридору-дур (Курагино - Кызыл – Цаган-Тологой - Арцсурь - Овот - Эрдэнэт - Салхит-Замын-Удэ - Эрлянь – Уланчаб-Чжанцзякоу - Пекин - Тяньцзинь)». Бо чылдың мартта Пекинге Россия-Моол-Кыдат экономиктиг коридорну тургузар программаны боттандырар айтырыглар талазы-биле үш таланың консультациялары эрткен. Россия биле Моол тала «Соңгу демир-орук коридору: Курагино – Кызыл - Цаган-Тологой - Арцсурь – Овот–Эрдэнэт – Салхит - Замын-Удэ – Эрлянь – Уданчаб – Чжанцзякоу – Пекин – Тяньцзинь» төлевилелди мурнады боттандырарын саналдаан. 

 Инвестиция таныштырылгазында Россия биле Кыдаттың аразында чаа транспорт коридорун тургузар стратегияда инфраструктура төлевилелдерин боттандырары, бир дугаарында, регионнуң хөгжүлде айтырыгларын, экономиктиг стратегиязын башкарарын көргүскен. Географтыг туружу, байлак минералдыг-чиг-эт баазазы, кайгамчык бойдус-чурумалы болгаш тускайлаң культуразы-биле Тыва сонуурганчыг.  

Сөөлгү чылдарда Тываның Чазаа таарымчалыг инвестиция климадын тургузар дээш улуг күжениишкиннерни үндүрүп, ындыг ажылдарны ам-даа чорудуп - Россияның субъектилериниң аразында инвестклимат байдалының Национал рейтингизинде республика бодунуң туружун экижиткен. Ада-чурттуң «Северсталь», «Евразгруп», «En+» башкарыкчы компаниялары болгаш Кыдат, Швеция дээн ышкаш даштыкы чурттардан инвесторлар Тывада инвестиция төлевиелдерин чорудуп турары - ооң бадыткалы. Олар чер адааның чыдынын болбаазырадыр лицензияны алгаш, Тывада улуг бүдүрүлгелерни тургузуп, бүдүрүлгеже 43 ажыг млрд. рубльди салган.

  Тываның Чазааның даргазының оралакчызы Александр Брокерт кол илеткелди кылган. Ылап шинчилеттинген, үлетпүр шиңгээдип алырынга амгы үеде белен элээн каш улуг чыдыннарны таныштырылгада көргүскен. Хөмүр-даш комплекизиниң курлавырынга аңгы доктааган. Металлургияга херек «Ж» марканың кокстуг даш хөмүрүнүң 16 миллиард ажыг тонна курлавыры барын эксперттер шынзыткан.  

 Транспорттуң чедингир эвези, регионну дүрген хөгжүдериниң аргаларының база инвестиция киирилдезиниң кызыызы; демир-орук шугумунуң чогу база автомобиль оруунуң чедир сайзаравааны - республиканың хөгжүлдезин саададып турарын демдеглээн. 

 Айыттынган чидиг айтырыгларны болгаш республиканың социал-экономиктиг хөгжүлдезин шиитпирлээр дээш демир-орук, автомобиль, авиация болгаш энергетика шугумнарын тургузар талазы-биле төлевилелдерни бурунгаарладыр ажылдарны кылып турар. М-54 федералдыг орукту Хандагайты талазынче угландырып алганы - Тываның Баштыңының ажыл-чорудулгазында улуг чедиишкин. 

 Ийи тала ажыл-агыйжы болгаш экономиктиг кады ажылдажылгадан аңгыда, өөредилге, культура болгаш туризм адырында база кады ажылдаарын дугурушкан. 

 "Кыдат-биле Тыва Республиканың аразында ажыл-агыйжы кады ажылдажылганы быжыглаарынга силерниң саналдарыңарны болгаш төлевилелдериңерни маңаа дыңнаксап тур мен. Чаа-ла таныштырылга презентацияны көрдүм. Шынап-ла бышкан, эки тургустунган төлевилелдер бар-дыр. Силерниң чуртуңар-биле чөпшээрежилгени кылып, таптыг өөренип көөр бис. Кыдаттың элээн каш можулары-биле Тыва экономиктиг харылзааларны тутканын билир бис, ам оларның саны көвүдээр ужурлуг. "Лунсин" – бистиң кады ажылдажылгавыста бирги хараачыгай-дыр, деп бодаар мен. Чижек-тир ол. Өске төлевилелдер ам-даа киреринге идегээр мен. Сеткиливис ханызындан ону күзеп тур бис» - деп, презентация соонда элчин Ли Хуэй дыңнаткан.