Cөөлгү коңга кыңгырадыр эдип турда…

Частың база бир кайгамчык байырлалдарының бирээзи – школачы сөөлгү коңга. Ол башкыларга, ылаңгыя школаны доозуп турар доозукчуларга, өөрүнчүг болгаш бичии муңгаранчыг байырлал. Бо чылын республиканың шупту школаларынга сөөлгү коңганың байырлыг чыскаалдары дүүн, май 22-де, болуп эрткен. Найысылалдың школаларында школачылар чаңчыл болган байырланчыг каас-чараш хептерин кеткен, арыннарында омак-хөглүг хүлүмзүрүглер чайынналып хыпкан, эш-өөрү-биле чыглып турганнар.

Хамыктың онза кичээнгейин школаның доозукчу класстарының өөреникчилери сорунза дег хаара туткан. Доозукчу кыстар маңган ак-ак баартыктарлыг, чаштарын чаптанчыы аажок кылдыр бооп алгаш, дендии улуг ак-ак бантиктер-биле каастап алганнар, а оолдар чаражы кончуг костюмнарлыг, уругларның чанында езулуг эрлер апарган турарлар. Чүгле өөреникчилерниң арын-шырайында хүлүмзүрүг долган эвес, а башкыларның, чыылган ада-иелерниң өөрүшкүзү уруглары-биле деңге-ле кызыгаар чок дээрзи көскү. Кызылдың № 5 школа-гимназиязының байырлыг чыскаалы хөгжүм-биле эгелээн. Байырлалдың башкарыкчылары 2013 чылдың доозукчу класстарын оларның удуртукчу башкылары-биле залче ээлчег езугаар чалаан. Бо чылын гимназияны ниитизи-биле чеди 11-ги класс доозуп турар. Оларның саны — 150. Класс аайы-биле өөреникчилер тодаргай угланыышкынныг өөренип турганнар.

Кызылдың № 5 гимназиязы эрткен 2012 чылдың түңнелдери-биле школаны алдын, мөңгүн медальдар-биле дооскан өөреникчилер саны-биле мурнуку одуругга чоруп турган дээрзин сагындыраалыңар. А бо 2013 чылда база-ла хөй санныг медалистер доостурары-биле бирги черже кордакчы болуп турар. Бо чылгы доозукчуларның аразындан тергиин өөредилгелиг болуп, алдын болгаш мөңгүн медальдар-биле доозарынче 13 кордакчы бар.

ТР-ниң өөредилге болгаш эртем сайыдының өмүнээзинден байыр чедириишкинин чыылган доозукчуларга болгаш башкыларга, ада-иелерге сайыттың бирги оралакчызы Владимир Ооржак номчуп таныштырар мурнунда, Тываның Баштыңы Шолбан Валерьевич Кара-оолдуң байыр чедириишкинин чедирген. «Школачы чылдар доозулган. Чаа амыдыралыңар эгелээн. Харыысалгалыг болгаш шиитпирлиг болуңар, чүге дизе силерден бистиң чуртувустуң сайзыралы улуг хамааржыр. Чедип алган чедиишкиннериңерге доктаавайн, улаштыр хөгжүңер, каяа-даа тергиин болурунче чүткүлдүг болуңар. Силерге билиг берген, силер дээш сагыш човап чораан болгаш силерге идегеп чораан улустарыңарны кезээде сактып чоруңар» — деп республиканың Баштыңының байыр чедириишкининден дыңналган.

Школачы чылдар. Олар бир дугаар парта, бир дугаар ном, бир дугаар башкыдан эгелээр. Келген аалчыларның байыр чедирген чылыг-чымчак сөстериниң соонда, доозукчуларның бир дугаар башкыларын уткуп хүндүлээн. А ооң соонда, доозукчу класстың өөреникчилеринге бирги класстың чаптанчыг чаштары база байыр чедирип, улуг, делгем орукче менди-чаагайны күзээн. Байырлалдың онза кезээ – доозукчуларга кичээлдерниң доозулганын медээлээн сөөлгү коңганың эдискизи. Оларның бо хүн сөөлгү кичээлдери доозулган, а мурнунда кончуг харыысалгалыг үе – шылгалдалар эгелээр.

Кызылдың М.А. Бухтуев аттыг № 1 школаның байырлыг чыскаалы. Агаар-бойдус байырлал хүнү деп билгензиг хүннеп турза-даа, сырын хатчыгажы-биле чараш кеттинген доозукчуларны эргелеткензиг чаптап турду. Сөөлгү коңганың чыскаалында школаның 9-ку классчылары база 11-ги классчылары «Доозукчу-2013» деп кылагар үжүктер-биле бижээн ленталарын астып алган чаражы аажок апарган турлар.

Бо чылын школаны 118 кижи доозуп турар. Оларның аразындан алдын медальче 5 кижи, мөңгүн медальче 3 кижи кордап турар. 11-ги классчыларның шуптузу чаңгыс аай күрүне шылгалдаларынче кирген.

Чыылган доозукчуларга, башкыларга болгаш ада-иелерге байыр чедириишкиннериниң соонда, доозукчуларның чаагай чаңчылы болу берген хөгжүм үделгези-биле вальзы болган. Аныяк-чалыы оолдар, кыстарның хөгжүм аайы-биле кады танцылап, бөөлденип турарын көргеш, кижи ала-чайгаар бодунуң школачы үезин сактып келир болду. Бо дээрге оларга кайгамчыктыг чараш, уттундурбас хүн-дүр. Ажы-төлүнүң өөрүшкүзүн үлежип чедип келген ада-иелерниң чамдыызы өөрүшкүнүң карак чажын чодуп, уругларынче улуг чоргаарал-биле көрүп турдулар. Байырлал адакталып турда, сөөлгү коңганың чидиг үнү эткен.

Республиканың шупту школаларында омак-хөглүг сөөлгү коңга кыңгырадыр эткен соонда, доозукчулар май 27-ден эгелээш, чаңгыс аай күрүне шылгалдаларынче «шымнып» кире бээрлер. Бо чылын бүдүн республикада 11-ги классты — 3635 кижи, 9-ку классты 4721 кижи доозар. Оларның аразындан 59 кижи (эрткен 2012 чылга деңнээрге, 2 катап хөй) алдын медальче (32 кижи Кызылдың школаларындан), 88 кижи мөңгүн медальче кордап турар. База ол ышкаш 2013 чылда 9-ку классчылардан 99 кижи тергиин өөредилгелиг доозуп турар.

Чедиишкиннерни күзедивис хүндүлүг, Тываның доозукчулары! Менди-чаагай!

Валерия Конгар.
Алдын-Херел Апыкааның тырттырган чуруктары.

"Шын" солун № 58 2013 чылдың май 23