2017 чылда «Чемгерикчи инек малым» губернатор төлевилелинге 250 өг-бүле киржир

 Бо чылын «Чемгерикчи инек малым» социал төлевилелдиң күүселдезинче 10 млн. рубльди тускайлаан.  

 2017 чылдың январь 21-ден февраль 10-га чедир, республиканың 125 суурларында социал төлевилелдиң киржикчилерин шилээн чон чыыштары эрткен. Чогуур негелделерге дүгжүр 2 өг-бүлени суур бүрүзүнден тодараткан. 2016 чылда төлевилел күүселдези 2017-2019 чылдарда аңаа киржир күзелдиг өг-бүлелерниң хөйүн бадыткаан.

 Бадылаттынган негелде езугаар, бирги ээлчегде, 18 хар чедир назылыг, 3-ден хөй ажы-төлдү кижизидип турар өг-бүлелерже кичээнгейни углаан. Ындыг 250 өг-бүледе 930 уруг бар. Бо үеде социал дуза дилеп турар ол өг-бүлениң, сөөлгү үш айда, бир кижиге ортумак орулгазы Тывада кижи бүрүзүнге доктааттынган ортумак хемчээлдиң амыдырап-чурттаарының кудуку хемчээлиниң эң үстүнден ашпас ужурлуг. База бир негелде – мал-маган азырап тударынга кажаа-хораалыг ийикпе азы ону тудар черлиг, хуу бажыңныг болуру кол. Тываның күш-ажыл яамызы киржикчилерниң чартык кезиинде мал азыраар байдалдар бар деп түңнээн. 

 Төлевилел-биле бызаалыг инектиң өртээ 38 муң рубль болур. Төлевилел киржикчизи болур өг-бүле-биле социал керээни чарып тура, малды аарыгдан база оордан камгаладыр. Социал керээни чарган соонда, инекти дамчыдар, ол төлевилел киржикчизиниң өнчүзү апаар. Ийи чыл эрткенде төлевилелдиң өске киржикчизинче бызааны дамчыдар. Республиканың кожууннарындан бызаалыг инекти бээр 154 кижиниң даңзызын тургускан, олар 244 баш малды дамчыдар ужурлуг. 

 Тываның Баштыңы ТР-ниң Дээди Хуралынга 2016 чылда «Сырый демнежилге, күжениишкиннерни мөөңнээри, иштики курлавырларга идегел» деп Айыткалын күүседир дээш, республиканың Күш-ажыл болгаш социал политика яамызы төлевилел боттанылгазының ийиги чылынче кирген. Бо чылын төлевилел күүселдезинче шупту 12915,0 муң рубльди аңгылаан. Хөй ажы-төлдүг, эвээш орулгалыг 369 өг-бүле социал керээ-биле боттуг дузаны алган.  

 Социал төлевилелдиң күрүне деткимчези-биле берге байдалда боттарын хандыртынар арганы өг-бүлеге берип турар. Дуза алыкчылары малга кажааны тудуп азы септеп, мал чемин белеткээр. 2016 чылдың эгезинде 143 өг-бүле мал кажаалары, сери чок турган болза, чыл төнчүзүнге чедир туттунган. 

 «Чемгерикчи инек малым» төлевилелдиң киржикчилери 1192 тонна сигенни кышка белеткээн. Хөй ажы-төлдүг өг-бүлелерниң социал байдалы чүгээртеп, ажы-төлдү мал азыраарынга өөредип, социал харыысалгазы бедип келгенин, республиканың социал албан черлери демдеглээн. Чонну ажылга хаара тудар төптер учедунда төлевилел киржикчилериниң саны 71-ден 47 чедир эвээжеп, 1 кижи профессионал эде белеткелди эрткен. 

 Чер черлерде социал болгаш эмчи ажылдакчыларының бодалы-биле алырга, төлевилел боттаныышкынының кол көргүзүү - өг-бүлелерниң чеминиң шынары экижээн. Олар боттарының сүдү-биле хандыртынган. Бир инектен хүнде ортумаа-биле 5,4 литр сүттү сагган. Бии-Хем, Тожу, Чаа-Хөл кожууннарда өг-бүлелер эң-не хөй - хүнде ортумаа-биле 10 литр ажыг сүттү саап алган.