Тывада эът бүдүрер база бир комплекс ажылдап эгелээн

 Чоокта чаа мал бажының санының талазы-биле мурнакчы болуп турар Чөөн-Хемчик кожуунга чылда 300 тонна эът болбаазырадыр чаа цех продукцияны мөөңү-биле бүдүрериниң сертификациязын чедиишкинниг эртип алган. 

 Ол цехти 2016 чылдың төн­чүзүнде Чадаана хоорайда сайгарлыкчы Урана Ооржак «Чаңгыс суур — чаңгыс бүдүрүлге» деп губернатор төлевилелинге дүүштүр республика Баштыңының 15 млн. рубль түңнүг грантызын алгаш, күрүне — хуу улус эштежилгезиниң байдалынга тудупалган. Ол комплексте мал согар, колбаса кылыр, манчы бүдүрер, эът консервалары бүдүрер цехтер, ижин-шөйүндү аштап-арыглаар чер, 20 тонна чедир эът шыгжаар соодулга камералары бар. Технологтуг бүгү шугумнар ажылдап турар, ажылдакчыларның саны 15 кижи четчелеттинген. 

 Эрткен чылдың ноябрьдан эгелээш цех бодунуң баштайгы продукциязын бүдүрүп база садып эгелээн. Мартта белен продукцияны 5 тоннаны бүдүрген. Урана Ооржактың санап турары-биле алырга, 2017 чылда ол эъттиң чартык фабрикаттарын чылда 16 тонна, ол-ла хире колбасаны бүдүрер, консервалаан «тушенканы» — 50 муң лааза чедирер сорулганы салган. 

 Эрткен субботада республиканың барыын кожууннарынче ажылчын сургакчылаашкын кылып чораан Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол бүдүрүлгени эгелээни-биле холбаштыр коллективке база ооё удуртукчузу Урана Ооржакка байыр чедирген. 

 Чадаана хоорайга болбаазырадылга комплекизин туткан чорук үш кожууннуң — Чөөн-Хемчиктиң, Сүт-Хөлдүң болгаш Өвүрнүң малчыннарынга мал-маганын садарарга тургустунар дээрзин ол демдеглээн, республиканың бүгү малының үштүң бир кезии ол кожууннарда. Чадаана цегин Тываның Чазаа эгезинде регионга мал эъди бүдүрериниң талазы-биле кол чер кылдыр көрүп турган. Эрге-чагыргаларның талазындан ындыг деткимче көргүзүп турар цех кедизинде барып чонну эът-биле хандырарының талазы-биле күчүлүг бүдүрүлге апарып болур аргалыг деп Чазак Даргазы демдеглээн. Оон аңгыда сөөлгү он-он чылдарның дургузунда Тыва бодунуң эът бүдүрүкчүлеринге Россияның рыногунче үнер арганы тургузуп берген. 

 «Эътти үлетпүр аргазы-биле болбаазырадып кылыр ажылче чоорту кирип турар бис, ол дээрге бистиң АҮК-түң кол адырын чаа деңнелче көдүрериниң аргазы-дыр. Республика Баштыңының албан-дужаалынга ажылдап эгелеп турумда малчыннарның кол «бажының аарыы» — эътти кайнаар садарыл? деп айтырыг турган. Ынчангаш мал бажының өспейн-даа турган чылдагааны ол, садар чер чок турда ону өстүргеш канчаар боор? Республика девискээринге 8-10 муң тонна эът саттынып турган. Тус черниң хоюнуң эъдиниң үлүү дыка эвээш турган. 

 Араттарның ажыл-агыйын сайзырадырының дугайында кандыг чугаа турар боор. Ынчангаш эътти садып база болбаазырадыр системаны тургузарын элээн каш чылдарда чоруткан. Дыка хөй чылдарның дургузунда эътти болбаазырадырының болгаш садып-сайгарарының айтырыгларын шиитпирлеп келдивис. Ону республикадан дашкаар үндүр садары база чугула апарган. Бо хүнде кол өзек тургустунган: Сукпактың чаа эът комбинады ажылдап эгелээн, мурнуу чүкте Эрзин цеги турумчаан, барыын талада Кызыл-Мажалыктың эът комбинады продукциязын берип турар. Бо бүгү чүүлдер эът рыногунга чижилгени тургузуп шыдаар» — деп, Шолбан Кара-оол санаан.

 2017 чылда Тываның малчыннарының продукциязын чурттуң өске регионнарының садып ап эгелээнин сагындыраал. Баштайгы кол партнер республика Баштыңының Москва областың губернатору-биле чарган керээзин езугаар эът садып ап эгелээн ФУД СИТИ агрокластер болган. Новосибирскиден, Кемероводан, Челябинскиден, Красноярскиден, Алтайдан, Калмыкиядан болгаш Хакасиядан база чагыглар кирип эгелээн.