«Регионнарга — турум сайзырал» инвестиция конкурузунга Тываны Мөңгүн-Тайгадан «Малчын» ажыл-агыйы төлээлээр

 Ол акша-биле «Малчынга» болбаазырадылганың чаа шугумнарын тудары болгаш эргилерин чаартып кылыры, а ол ышкаш техника санын көвүдедири, ооң иштинде рефрижераторларны садып алыры көрдүнген. Ол техниканың дузазы-биле мөңгүн-тайгажылар бодунуң продукциязын республиканың болгаш кожа регионнарның рыноктарынга чедирер аргалыг болур.

  Конкурсту Россия Федерациязының Чазааның деткимчези-биле Россияның Ажаалга банкызы, ВТБ болгаш Россельхозбанк эрттирер. Ооң кол сорулгазы — экономиканың боттуг секторунга бүдүрүлгелерни чаартыры болгаш бизнес идеяларны шилиири болгаш деткиири. 

 «Малчынның» баазазынга ол акша салыышкыны-биле, регион деңнелинде элээн каш бүдүрүкчү угланыышкынныг улуг бүдүрүлгелерни тургузуп болурун, ТР-ниң Көдээ ажыл-агый яамызы дыңнаткан. 

 Ол ындыг болур-даа деп, КУБ-туң директору Изольда Тондар санап турар. Ажыл-агыйның бодунуң продукциязының хөй нуруузу онзагайы-биле Тываның рыногунда безин билдингир. Чижээ, инек сүдүнден каш катап хоолулуг сарлык сүдү-дүр.  

 Оон аңгыда ол төлевилелдиң дузазы-биле «Малчын» хой эъдиниң бүдүрүлгезин көвүдедир сорулгалыг, ол дээрге тайга черниң одарынга чораан малдың арыг эъди болгаш ооң кайгамчык амданы-дыр. Ол ышкаш төлевилелде Мөңгүн-Тайгада Чуглуг-Хөл болгаш Хиндиктиг-Хөл деп хөлдерде кадыргыны тудуп болбаазырадыры онза черни ээлээр.  

 Бо ажыл-агый бодунуң продукциязын Тыва иштинге эвээш хемчээлге садып турар. Бир эвес федералдыг шаңналды чаалап алыр болза, «Малчын» чоокку чылдарда эътти дириг деңзи езугаар чылда 250 тоннаны, сарлык сүдүн 80 тонна чедир, кадыргыны 15 тонна чедир рынокче үндүрүп болур. Садып алыкчыларын тып алырынга бүдүрүлге чигзинмес, чүге дизе Тывада эъттиң 76 хуузу, сүттүң 43 хуузу тус черниң боттарының бүдүрген продукциязы.  

 Конкурстуң түңнели кандыг-даа болза, мөңгүн-тайгажылар салган сорулгазын күүседир дээрзин бүдүрүлгениң директору чугаалаан. «Малчынның» планын Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол деткип турар болгай. Ооң эгелекчи саналын езугаар республиканың Чазаа ховартаан мал-маганны катап өстүрериниң программазын хүлээп алган, ында сарлык база бар, ынчангаш чыл санында ажыл-агыйга регион бюджединден субсидия акшаны тускайлап турар. Эрге-чагыргаларның деткимчези-биле «Малчын» уксаалыг сарлык өстүрер эрге-байдалды чедип алган, ол база күрүнеден дуза алырының оруу-дур.

 1956 чылда «Малчын» совхоз кылдыр тургустунганын сагындыраал. Амгы бо эрге-байдалын 2011 чылда алган. Ажыл-агыйның ады өскерилзе-даа, олар ажылын суларатпаан. 2013 чылда бүгү-российжи бизнес-рейтингиниң түңнелдери-биле «Малчын» КУБ чурттуң тулган бүдүрүлгелериниң санынче кирген. Сибирь-Ыраккы чөөн чүктүң уксаалыг хой, өшкү делгелгелериниң каш дакпыр тиилекчилери деп бүдүрүлге алдаржаан.

 Амгы үеде бүдүрүлгеде 133 кижи ажылдап турар. Бир эвес «Регионнарга — турум сайзырал» конкурузунга киирген чагыы-биле тиилеп алза, бүдүрүлге чаартылганы кылып, немей 40 ажылчын олутту тургузар планныг.