Тывада 55-ки аңгы мото-адыгжы (даг) бригадазының бирги эшалону чедип келген

 55-ки мото-адыгжы (даг бригадазының) 142 кижиден бирги эшалону Тываның найысылалында чедип келген. Тываның Баштыңы оларны «бирги хараачыгайлар» деп адаан. Чаа шериг хоорайжыгажының планы езугаар ужуражылга онза езулалда эрткен. Республиканың баштыңы, чазак кежигүннери, депутаттар солдаттарга байырны чедирген.  

 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол шериг албанныгларга чугаалаан:  

 «Хүндүлүг чаңгыс чер-чурттуглар, эштер солдаттар! Сержантылар, прапорщиктер, эштер офицерлер, генерал-майор! Чонувустуң мурнундан, силерниң чаңгыс чер чурттугларыңар адындан бистиң эң-не чоок кижилервиске байыр чедирери меңээ онза хүндүткел-дир. Аал-оранынче чанып кээр дег, чуртталгада эң-не онза чүве чок. Бодуңарның бажыңыңарже кирип моорлаңар. Силерни манап турдувус. Бо онзагай болушкун-биле сеткилим ханызындан байырны чедирдим. 

 Чүү-даа чок, куруг чыткан ховуда шериг хоорайжыгажы туттунган. Үш муң хире гектар черге силерниң хоорайжыгажыңар чаттылар. Чонунга бараан болуру тываларга, бистерге ыраккы төөгүлүг чылдардан бээр, кажанда-даа онза черни ээлеп турган. Эр хүлээлге деп ону санаар. Өгбелеривис боттарын ынчаап алдынып чораан-даа, бо хүннерде Афганистанга-даа, Соңгу Кавказка-даа бистиң шериглеривис боттарын эң-не эки талазындан көргүскен. Дайынчы алдарның эң-не тергиин ужурларын эдерип Силерниң алдынып чорууруңарны билир мен. Хөөретпес мен, силерни дыка манап турдувус. Бисте, Тывада, эң-не эки тыва аңгы мото-адыгжы даг бригада бар дээрин күзедивис.  

 1943 чылда тыва аъттыг эскадрон дайынче моон аъттанган. Олар шупту - эки турачылар. Оларның чамдыызы ээп келбээн. А чанып келгеннери – ындыг-ла үр чурттаваан. Бөгүн бис Ада-чурттуң Улуг дайынының бир хоочунун сөөлгү орукчу үдештивис. Тиилелгени эккелген сөөлгү дайынчыларның чоруп турары, дыка харааданчыг. Ам оларның орнунга Силер артар силер. Шериг чуруму езугаар ол бедик үлегер-чижекке төлептииңерни билир мен. 

 Хүндүлүг чаңгыс чер-чурттуглар, Силерниң албан-хүлэлгеңер ниитилелге хүндүткелдиг болзун. Ада-чурт камгалакчызы деп, онза эрге-байдалдыг силер. Тайбың амыдыралды камгалаар албанда силер. Бистиң Адаларывыстың болгаш Кырган-ачаларывыстың камгалап берген тайбыңын камгалаарыңарны билир мен. 

 Маңаа албан эрттирер дээш Россияның өске регионнарындан келген оолдарга – онза алдар! Ужур-чаңчылдарывыс, культуравыс-биле бистиң черивис байлак. Чоокку үеде Тыва силерге эргим чер апаарынга чигзинмес мен. Сеткиливис ханызындан ону күзедивис. Солдат найырал ону тургузар деп бодаар мен. Араңарда эп-найырал, интернационал, бот-боттарыңарга деткимче быжыгарын күзедим.  

 Бистиң черивиске карааның шыйыы-биле аңгылажыр деп чүве туруп көрбээн, харын-даа бот-боттарындан кезээде туттунчуп чораан. Агаар-бойдузувус шириин дээрзин көрүп тур силер. Оон дайынчы аажы-чаңывыс быжыккан. Силерниң хүндүткелдиг күш-ажылыңар чаагай чорукту болгаш өөрүшкүнү эккээрин күзедим. Силерниң ижиңер – эр кижиниң херээ-дир. Ооң-биле чоргаарланып чоруңар. Республикада дыка хөй кижилер силерже көрүп турар, ылаңгыя Президентиниң кадет училищезиниң сургуулдары. Ында бистиң оолдарывыс өөренип турар. Силерниң бригадаңар оларга үлегерлиг албанның дириг чижээ болур ужурлуг». 

 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Тывага 55-ки аңгы мото-адыгжы (даг) бригадазының бүрүн составының келгенин байырлыг чыскаал-биле демдеглээрин дыңнаткан. 

 Бригаданың командири - генерал-майор Андрей Хоптяр шериг албанныгларны чылыы-биле уткуп алганы дээш регионнуң баштыңынга өөрүп четтиргенин илереткеш, шериглерге берген чагыгларны шуптузун күүседирин аазаан. 

 Республиканың Баштыңы журналистерге интервью берип тургаш, шериг хоорайжыгашта баштайгы шериг албанныгларның чедип келгени төөгүлүг болуушкун-дур деп демдеглээн. 

 «Экономиктиг кризис үезинде шериглерге чаагайжыттынган улуг бажыңны алыры - чедиишкин. Ниитиниң чуртталга бажыңы, бажыңнар, ипподром, спортзал, доштуг каток, столовая. Шериглерге херек шупту чүүлдер бар-дыр. Бо комплекстиг улуг тудуглар-дыр. Маңаа шериг албанныгларның 2 муң хире өг-бүлези кээр, чаңгыс хоорайга чурттап, ажылдаар бис. Тургустунуп алырынга бар-ла аргалар-биле дузалаар бис – деп Шолбан Кара-оол чугаалаан. – Эп-найыралга, күш-ажылга болгаш чаартыкчы тургузуушкунга бүзүрээр мен. Камгалал сайыды Сергей Кужугетович Шойгунуң профессионал алдар-адының ачызында бөгүн шериг албанныглар онза эрге-байдалдыг. Ол дээрге чогуур чедимчелиг кижилер-дир. Ол республикага эки. 55-ки аңгы мото-адыгжы бригаданың хууда составында колдуунда Тываның чурттакчылары кирген. Эң-не дайынчы арга-шынарларлыг бригадаларның бирээзинде оларның киргенинге өөрүп тур мен. Маңаа албан-хүлээлге эрттирери – алдар болгаш харыысалга-дыр!»

  Шериг албанныглар чанып келгенинге өөрүшкүзүн чажырбаан.  

 Эдуард Донгак, шериг албанныг:

  - Төрээн черимге чеди хире ай келбээн мен. Сагынмайн канчаар. Сагыш-сеткилим эки, харын-даа тергиин-дир! Өг-бүлем мында, удувас ужуражы бээр бис. Баштай шупту чүвени тодарадып, турумчуп алыр. 

  Александр Тюменин, шериг албанныг:  

 - Тывада бир дугаар келдим. Маңаа келгенимге өөрүп тур мен. Бо үени дыка манадывыс. Шупту чүве чогуй бээр деп бодаар мен. Төрээн чуртту камгалап, бодувустуң шериг албанывысты күүседир апаар бис. 

  Виктория Эльшайт, шериг албанныг:

  - Кызыл хоорайда 55115 дугаарлыг шериг кезээнде албан эрттирип турар мен. Эмчи ротазының анестезиология болгаш реанимация салбырының улуг эмчи сестарзы мен. Өөм ээзи - офицер, бо бригадада албан хүлээлгелиг. Тываның соогу илдең-дир, чоорту чаңчыга бээр боор бис, ажырбас. 

  Андрей Водопьянов, шериг албанныг:  

 - Новосибирскиден мен. Сагыш-сеткил көдүрлүүшкүннүг. Эки, чылыг-чымчак уткуп алды, дыка таарзындым. Ооң мурнунда Тывага кээп көрбээн мен. 

 Орлан Маныкай, шериг албанныг: - Төрээн черимден ыракка үш ай хире шериг албанын эрттирдим. Чанып келгенимге амырап тур мен. Өг-бүлем, ажы-төлүм шупту мында. 

 55-ки аңгы мото-адыгжы (даг) бригадада 1300 кижи албан эрттирип турар, оларның 22-зи херээженнер, 1047 кижи – Тываның чурттакчылары, 178 кижи – Россияның өске регионнрындан. Бо хүннерде хуу состав база техника бүрүнү-биле чедип кээр.  

 2014 чылдың төнчүзүнде хуу составты четчелээн. РФ-тиң Камгалал яамызының өөредилге төптеринге шериг албанныглар өөредилгени, ниити шериг белеткелин эрткен. Керээ-биле шериг албанын эрттирип турарларга ол албан. 

 55-ки аңгы мото-адыгжы (даг) бригадазының шериг хоорайжыгажын Кызыл хоорайда куруг черден тудуп эгелээнин сагындыраал. Тудуг-монтаж ажылдарының ниити түңү 8 млрд. ажыг рубль. Шериг хоорайжыгажының девискээринге казарма, өөредилге корпузу, столовая, бригада штавы, батальон штавы, контроль-эрттирилге пунктузу, комплекстиг-склад оран-савазы, чуртталга бажыңнары, караул хоорайжыгажы, 400 оруннуг ниитиниң чуртталга бажыңы дээш, өске-даа тудуглар турар. 

 Бригаданың командири - генерал-майор Хоптяр Андрей Евгеньевич. Бригада командири хууда совтав, шериг чепсээ, шериг белеткели дээш, өске-даа ажылдар талазы-биле оралакчыларлыг. 55-ки мото-адыгжы бригада республикада улуг дээн ажыл берикчизи болгаш үндүрүг төлекчизи апаар. 

 Баш бурунгаар санаашкыннар-биле алырга, Тываның каттышкан бюджединче үндүрүг кылдыр 111 млн. рубль акшаны ол киирер.