Тывада Кызыл кожууннуң Кара-Хаак суурда күрүне деткимчезиниң ачызында хуу эгелээшкин-биле ногаа ажыл-агыйы катап тургустунган

 Шолбан Кара-оол фермерлерниң боттары-биле ногаа шөлдеринге ужуражып, оларның айтырыгларын сонуургаан. Кайызы-даа ногаа ажылын быжыы-биле сегирип алган фермерлер бо удаада боттарының күчү-күжүн каттыштырар деп шиитпирлээннер. Ынчангаш саң-хөө, техника, ажылчын күштү чаңгыс черде мөөңнеп алганнар. 

  «Оларның кооперациязының эки талазы чүдел? Картофельден аңгыда, капуста, свекла, морковь дээш, өске-даа ногаа аймаан олар тарып, олуткан. Ногаа шыгжаар черлери ооң мурнунда аңгы турган болза, демнешкен соонда, картофельди бирээзиниң ногаа шыгжаар черинге, а ногааларны өскезиниң аңмаарынга шыгжаар деп дугурушкан. Ногааларны таарышкан температуразынга шак ынчаар шыгжаарга, ооң шынарынга дээштиг. Боттарының курлавырларын шак ынчаар шын хуваап алганы дыка эки-дир» - деп, республиканың көдээ ажыл-агый сайыдының хүлээлгезин күүседип турар Дмитрий Долгополов демдеглээн. 

  Шолбан Кара-оол ногаа шөлүн көрүп тура, «Ливень 100/500» ирригатор суггарылга системазын ажыглап турарын эскерип каан. Бии-Хемниң эриинде тургускан дизельдиг станция улуг базыышкынны ирригаторже бээрге, суггарар терге картофель шөлүн дең дески кылдыр чаштырып турар. 12 шак дургузунда 2 гектар шөлдү суггарарыптар күчүлүг. Ол суггат 10 хонукта шуут чедер.

 Эрткен чылын Тываның Баштыңының 9,0 млн. рубль түңнүг грант акшазын алгаш, катрофель олуртур тускай техниканы садып алганын Геннадий Ким өөрүшкү-биле чугаалаан. Ол акшазы-биле трактор, картофель ажаар «Булко» деп сөөртүр комбайн, «Ливень 100/500» суггарылга системазы, дизельдиг шимчедикчи, насос, культиватор болгаш өске-даа чугула дериг-херекселди алган. Ол бүгүнү тайылбырлавышаан, Шолбан Кара-оолга чоргаарал-биле көргүскен.

 Геннадий Ким: «Ногаажыга эң берге чүве – кааңдаашкын. Черни доктаамал суггарып эгелээнивис соонда, ам байдал эки талаже өскерилген. Бо чылын 40 гектар шөлде картофельди олуртувус. Ол шөлдү шуптузун ирригатор суггарып турар. Республика баштыңының гранты акшазын алгаш, Александр Желтухинниң-даа, мээң-даа ажылга хамаарылгавыс көңгүс өскерилген. Ооң мурнунда бодувуска, өг-бүлевиске дээш ажылдап турган болзувусса, ам кижилерге, республикага дээш, харыысалгавыс өске деңнелде келген. Даштыкыдан аъш-чемни солуурунга бодувустуң үлүүвүстү киириштирип турар апарган бис. Ынчангаш республика баштыңының үнелээшкини биске чугула херек».

  Фермерлерниң демнежип каттышканын, амгы үениң технологияларын, сөөлгү үндүрүлгениң көдээ ажыл-агый техниказын чөптүг ажыглап турарын Шолбан Кара-оол демдеглээн. 

  Ногаа ажыл-агый адырынга хамааржыр чугааны шөлге-ле чоруткан. Фермерлер 45 гектар шөлден 800 тонна картофель дүжүдүн алыр бодалдыг. Продукцияны садып-саарарының айтырыы шиитпирлеттинген. Тендерлер ойнап алган болгаш, республиканың бюджет албан черлерин хандырарлар. Тываже өске регионнардан картофельди база ногааны киир сөөртүрү экономиктиг ажык чок апаар кылдыр, тус черниң көдээ ажыл-агый продукциязынга өртекти таарыштырарын Шолбан Кара-оол сүмелээн. Оон башка тус черниң продукциязының өртээ киир сөөртүп турар продукция өртээнден аар болурун бо-ла көрүп болур. 

  Келир чылын 100 гектарга ногааны тарааш, ооң дүжүдүн алган соонда, боттарының продукциязының шынары эки-даа болур болза, ооң өртээн бадырарын Александр Желтухин республика баштыңынга аазаан. 

 Чүгле картофельче эвес, а республиканың чурттакчы чонундан артыкшылдыг ногаа аймаан хүлээп алыр белеткел конторалары ышкаш черлерни ажыдарын база дугурушкан. 

 «Фермерлерниң бир бергедежир айтырыы – ногаа шыгжаар черниң чогу. Бо хонуктарда ногаа шыгжаар бир черни тудуп тур бис. Амдыызында оңгарын казып белеткеп каан. Күскү дүжүт соонда, акшаланы бергеш, доозуптар бис. Оон чоорту, ажаап алган продукциявысты болбаазырадып, консервалаар цехти ажыдар сорулга бар» - деп, Александр Желтухин планнарын сонуургаткан.

 Кызыл хоорайда чер участогунга 10 хире чыл ногаа олуртуп келгенин ол Шолбан Кара-оолга чугаалаан. Ол черин албан езузу-биле адында кылдыртып албаан. Ам ооң ол черинде чурттаар бажың тудуп эгелээн. Чырыкты киирип, сугну чорудуп, болбаазыткан ол черин адынга хевээр артырар дээш туржуп турарын, Александр Желтухин хараадап чугаалаан. 

 Вавилин ээтпээнде база Кара-Хаак кежииниң чоогунда кайы хамаанчок туттунуп эгелээн-дир, көдээ ажыл-агыйга ажыглаар черлерге тудуг тударын соксадыр херек деп, Ш. Кара-оол чугаалаан.