Шолбан Кара-оол Тываның мурнакчы мал ажыл-агыйлыг кожууннарының бирээзи – Чөөн-Хемчикке элээн каш ажыл-агыйжы ужуражылгаларны эрттирген

 Республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оол кожуунда чылгы мал ажыл-агыйларының баштыңнары-биле ужуражып, Тываның көдээ ажыл-агый экономиказын хөгжүдеринге кол үндезин - мал ажыл-агый секторун база уксаалыг тыва аъттарның баш санын көвүдедириниң айтырыын, адырның ниити байдалын чугаалашканнар.  

 Улуг бода малдың баш саны-биле Чөөн-Хемчик кожуун Тывада эң мурнунда. Мал оолдаашкынының сөөлгү кампаниязының түңнели-биле, малдың баш саны ийи катап өзүп, барык 20 муң четкени демдеглеттинген. Ооң санында эъткир уксааның герефорд улуг бода малдары кирген. Хөй, өшкүнүң баш саны-биле кожуун муниципалдыг тургузуглар аразында 6-гы черде. Бо кожуунда 1000 баштан хөй малдыг ажыл-агыйлар – муңчу малчыннарның ниитилежилгези хөй. 

 «Кожуун мал-биле холбашкан езу-ужурларны сагып, чылгы малды өстүрүп күвүдедир талазы-биле арга-дуржулгазы байлак. Көдээ экономикада ол турушту кошкатпайн, харын-даа улам сайзырадыр херек. Бүгү делегейде ол адырны катап тургузар сонуургал күштелген. Спортчу тергиин дээн чылгы малды өстүрери-биле ол кызыгаарлаттынмас ужурлуг.  

 Чылгыны көвүдедип, ылаңгыя эъткир малды өстүрерин калбартыр. Ооң мурнунда Европага инек болгаш хаван эъдин ажыглап турган болза, сөөлгү үеде экологтуг арыг болгаш ажыктыг продукт - аът эъдинге хереглел улгаткан» - деп, Шолбан Кара-оол чугаалаан. 

 Тывага эът болбаазырадыр үлетпүрнүң база белен продукция бүдүрериниң күчүлери чок турганы - ниитизи-биле мал ажыл-агыйын хөгжүдеринге, ылаңгыя чылгыны өстүрүп көвүдедиринге шаптыктап турган.

  Бөгүнде ол айтырыг шиитпирлеттинген – чазак биле сайгарлыкчы чоруктуң эът болбаазырадыр кластерни тургузар дээш кады боттандырган төлевилели - республикада чаа эът комбинады ажыттынган. Чылгы малдың санын көвүдеп өстүреринге быра болур ужурлуг дээн алыс бодал-биле бүдүрүлгени ажыткан. Аъттың киржилгези бар ужур-чаңчылдар, байырлалдар бо адырның хөгжүлдезинге үлүүн киирип турары чугаажок.

 Ынчангаш республиканың чазаа чоннуң культуразында ындыг байырлалдарны эгидип, чылгычыларны деткиири-биле аът чарыштарының санын көвүдедип, ылаңгыя тыва уксаалыг малдарның санын катап өстүрүп, ооң шынарын экижидеринче улуг кичээнгейни салып турар. 

 Тыва аъттарны кадагалап, ону көвүдедиринче угланган чылгы мал ажыл-агыйларын деткииринге чазак-чагырга-даа, боду-даа сонуургалдыын, Шолбан Кара-оол чугаалаан. Чаа байырлал – Тыва эки турачыларга сактыышкын хүнүнүң программазында тус черниң уксаазының аъттар чарыжын киирер дугайында шиитпир база ындыг угланыышкынныг. Спорт яамызынга, Көдээ ажыл-агый яамызынга ооң дугайында дүрүмнү ажылдап кылыр даалганы берген. 

 Тыва аъттарны өстүрүп азырап турар ажыл-агыйларга күрүне деткимчезин бээр тускай хемчеглерни ажылдап кылыр база чылгы мал ажыл-агыйын хөгжүдер айтырыглар талазы-биле конференцияны Тывага эрттирер дугайында чылгычыларның саналын республика баштыңы деткээн. 

  Ол шуулганны организастап, эрттиреринге тускай угланыышкынныг ведомстволарны, эртем ажылдакчыларын база сонуургалдыг структураларны хаара тудар. 

  Шолбан Кара-оол-биле ужуражып тура, чылгычылар хүн бүрүде таваржыр чидиг айтырыг - малдың баш санын хөйү-биле хорадып турар бөрүлерге хамаарыштыр чугааны көдүрген. ТР-ниң Көдээ ажыл-агый яамызы база корум-чурум камгалаар органнар кады, малчыннарны боо-биле хандырар арганы шиитпирлээрин, Тываның баштыңы аазаан. 

 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол кожууннуң тулган кижилерин шаңнап-мактаан байырлыг хемчегге база киришкен. 

  Тываның Баштыңының Чарлыы езугаар Тыва Республиканың Баштыңының Хүндүлел бижии-биле - Константин Тамдын аттыг Чадаананың уругларның уран чүүл школазының директору Монгуш Джамиля Джоновнаны; Чадаана сумуда «Александра» көдээ ажыл-агый бүдүрүлге кооперативиниң даргазы Монгуш Борис Бюрбюевичини; ТАА баштыңы, хуу сайгарлыкчы Ооржак Ахмед Таар-ооловичини; Теве-Хаядан чылгычы Сат Шолбан Биче-ооловичини; «Чадаананың кожууннар аразының ветеринария лабораториязының» бактериолог мал эмчизи Куулар Уран Геннадьевнаны шаңнаан.

 Чадаана хоорайдан «Кеңгирге» ансамбльдиң удуртукчузу Куулар Владимир Хуналдайовичиге «Тыва Республиканың культуразының алдарлыг ажылдакчызы» хүндүлүг атты тывыскан. 

  Чылгы мал ажыл-агыйын хөгжүдеринге ачы-хавыяазы база хөй чылдарда үре-түңнелдиг күш-ажылы дээш «Тыва Республиканың алдарлыг чылгычызы» хүндүлүг атты Чадаана хоорайда хууда дузалал ажыл-агыйының баштыңы Монгуш Андрей Александровичиге тывыскан. 

 Чөөн-Хемчик кожууннуң Ийме сумузундан «Уланбураның» гидротехниги Ондар Билчиир-оол Хунапааевичини «Шылгараңгай күш-ажылы дээш» Тыва Республиканың медалы-биле шаңнаан. 

  Россияның Улустуң артизи Бутман Игорь Михайловичиге Россия биле Тываның демнежилгезиниң 100 чылынга база Кызыл хоорайның 100 харлаанынга тураскааткан юбилейлиг медальды тывыскан.