Тывада силерниң эң-не дыштаныксаар чериңер?

Алимаа Королева, ТР-ниң Информатизация болгаш харылзаа яамызының сайыдының оралакчызы: «Мээң дыштаныксаар черим Тываның каас-чараш чурумалдыг черлериниң бирээзи – Чагытай хөл. Бойдус чурумалы-биле онза, долгандырарга-эзим болгаш чайгы үеде уругларның дыштаныр лагерьлери база бар. Хөл кыдыынга болгаш тайганың арыг агаарын тынып, дыштанып алырга кадыкшылга база экидеп бодаар мен. Бо чылын төрээнТывамның чараш черлериниң бирээзинге дыштанырын планнап турар мен».

Шолбан Кыргыс, ТР-ниң Улуг Хуралының депутады: «Меңээ дыштанырынга эң-не онза чер — Эрзинниң Төре-Хөл, чүге дээрге экология талазы-биле делегейде эң-не арыг хөл деп санаар мен. Хөлдүң суу арыг, дыштанырынга эптиг турисчи баазаны база тургускан. Карак четпес элезинниг хову-шөлү, чадаң үнүштери болгаш агаар-бойдузу-биле онзагай. А Россияда болгаш даштыкы чурттарда барыксаар черлерим, Моол күрүнеге чоруурга аъш-чеми амданныг, чаагай, ынчангаш катап-катап барыксаар чордум. Байкал кыдыынга барган мен, аңаа дыштанырга Тывада ышкаш эки-дир».

Юрий Ондар, Хакасия болгаш Тываның көдээ ажыл-агый хайгааралының фитосанитарлыг болгаш ветеринарлыг эргелелиниң ТР-де салбырының удуртукчузунуң дузалакчызы: «Балыктаарынга дыка ынак мен. Эрзинниң Төре-Хөлдү онзалап көрүп, дыштаныр үемни ында эрттирип турар мен. Чылдың-на чайгы шөлээмде өг-бүлевис-биле Соңгу Кавказтың Черкесск хоорайга дыштанып турар бис. Бо хоорайда кады төрээн улуг угбам чурттап турар. Ол база-ла чылдың-на Тывазынга дыштанып кээп турар. Ынчангаш төрээн Тывавыста дыштаныр чараш черлеривистиң хөйүнге кижиниң чоргаарланмас аргазы чок».

Айдың Куулар, «Тываполиграфтың» дизайнери: «Чагытайга дыштаныксаар мен. Хөлдү долгандыр арыг-силиг, чараш бойдус чурумалдыг. Даштыкы чурттарже база туристеп чоруптурар мен, Египет, Париж болгаш Таиландыга сонуургап барган мен».

Назым Доржу, «Тыва» КТРК-ның теле-дамчыдылга башкарыкчызы: «Ажылым аайы-биле каяа-даа чораан, кандыг-даа черлерни көрген мен. Чораан булуңнарым чараш-даа болза, төрээн черим Өвүрнүң делгемнеринде Хөрлетиге барып дыштанырынга ынак мен. Каас-чаражы-биле онзагай чайлаг — мээң ада-өгбемниң, төрел чонумнуң чурту. Оон ыңай чайгы үемни Улаатай аржаанынга эмненип эрттирер чордум. Ам бо чылын төрээн Улаатайымга барып дыштаныр деп планныг мен. Дыштаныр үемде төрээн черимниң делгемнерин эргип чоруурунга дыка-ла ынак мен.»

Стелла Хурен-оол, төөгү эртемнериниң кандидады: «Мен Тываның девискээринде Төре-Хөлге дыштанып барыксаар чордум. Ол хөлге чеде бээрге, арыг-силиг, долгандыр турар хүрээлеңи-биле чер-ле онзагай, чараш чер-дир. А Россия иштинде Сочиге мага хандыр, дыштанып алырымга, сагыш-сеткилимге чиик болур. Кайыын-даа келген туристер хөй, далай кыдыынга дыштанырынга кым-даа ынак болгай. Мен база оларның санынга хамааржыр мен».

Анзат Куулар, Тыва Республиканың алдарлыг артизи: «Тайга черге болгаш соок аржааннарга дыштанып киреринге ынак мен. Эрткен чылын Сүт-Хөлдүң Дөргүн аржаанынга дыштангаш келдим. Бо чылын база улаштыр бо аржаанга кирип ап, дыштаныр күзелдиг мен. Тайгага баарга арыг агаарлыг, шимээн-дааш чок, дыштыг, шөлээн. Өске чурттарга дыштанып чоруурга-даа, бистиң Тывавыска черле четпес-тир. Ынчангаш төрээн черимге-ле дыштаныксаар-дыр мен».

Орлан -Маадыр Ондар, «Дамба Брайбулинг» дуганының Камбы-Ламазы: «Арыг агаарлыг, чараш бойдустуг, бедик арт-сынныг оран-таңдыга саң салып, чажыг чажып чоруур болгаш тайгага дыштанырын күзээр мен. Моолга-даа, Бурятияга-даа өөренип чораан мен, канчаарга-даа Тывага чеддер чер чок-тур. Тыва — тайга-сыны, бедик даглары, аржааннары, хөлдери болгаш хемнери-биле кайгамчык чараш тоолда дег оран-дыр деп онзалап көөр-дүр мен.Ынчангаш төрээн черимниң бедик тайга-сынынга дыштанып чоруурумга, омак-сергек, бедик сүлделиг чоргаар болур чорду».

Эльвира Чымбалак, Өвүр кожууннуң Чаа-Суур школазында эге класстар башкызы: «Тайгага агаарлап чоруурга арыг агаарлыг, куштарның үнүн дыңнаар, дааш-шимээн чок, кижиге оожургалды бээр. Бистиң бедик арт-сыннарывыс Тээли, Калдак-Хамар, Хөндергей дээш, оон-даа өскечерлерни эргиксээр мен».

Галина Куулар, Тываның көдээ ажыл-агый техникумунуң башкызы: «Бистиң Тывада шулурткайндыр агып чыдар арыг аржааннарывыс хөй, мен ол аржааннарга кирип, дыштаныксаар-дыр мен. Чөөн-Хемчикте Теве-Адар деп чер бар, ында кандыг-даа кат-чимис бар, тоорук база элбек, каас-чаражы-биле база онзаланып чыдар. Ажыг-Суг, Шивилиг, Улаатай, Хүрегечи дээш, оон-даа хөйнү адап болур».

Материалды Анисья Тюлюш белеткээн