Найысылалда кол орук тудуунда

«Восток» КХН биле «Тываавтоорук эргелели» күрүне албан чери аразында кады ажылдажылганың керээзин чаргаш, Кызыл хоорайның Магистральная кудумчузунда эң-не берге 4 километр автоорукту септеп эгелээн. Апрель 23-те Тываның Баштыңы Ш.Кара-оол Кызыл хоорайның Магистральная кудумчузунда автоорукту септеп, кылып турар ажылы-биле таныжып чораан.
    «Бо объект 2014 чылда Тыва биле Россияның демнежилгезиниң болгаш Кызыл хоорайның үндезилеп тургустунганының 100 чыл оюн демдеглээр байырлалга белеткелдиң хемчээнде кол ажыл-дыр» — деп, Чазак Баштыңы демдеглээн. Кызыл хоорайның чагыргазының удуртукчулары, орукту эде кылыр ажылдың чагыкчылары болгаш күүседикчилери-биле чугула кылыр, шиитпирлээр айтырыгларга хамаарыштыр сайгарылганы кылганнар. Орук ажыл-агыйының талазы-биле ам-даа шиитпирлээр айтырыглар бар база ол хоорайга кол ужур-дузалыг, ынчангаш ажылдың шынарынга эң-не шыңгыы негелдени тургузарын Тываның Баштыңы—Чазак Даргазы негээн.
    Автооруктуң төлевилелин «Тыва автоорук» эргелели, бүдүрүлгениң директору В.Мельников тодаргай тайылбырлаан, объектини 2-ги техниктиг деңнелдиң ниити ажыглалдың автомобиль оруунуң хемчээлинге төлевилеп кылган. Күрүнениң казна албан чери «Тыва Республиканың автомобиль оруктарының эргелели» ажыл шөлүнге орукту калбак хемчээлдиг чаартып турарының талазы-биле видео-роликке таныштырып көргүскеннер. Төлевилелге Интернациональная, Пушкин, Кузнецов, Коммунальная, Спутник болгаш Загородный кудумчуларын база кадарын чугаалашкан. Бо автоорукка машиналар кончуг дүрген чоруур шимчээшкинге шаптыктыг тырлыышкынны тургускан херээ чок, чугула черлерге светофор тургузары албан деп, Ш.Кара-оол бодунуң бодалын илереткен. Кол кичээнгейни оруктуң даштыкы хевиринче угландырар. Хоорай тудуунуң хемчээлин хажыдып турар, чер санай тудуглар талазы-биле сагындырыгны берген, чижээ, Магистральная кудумчузунга шугум-чыскаал сагывайн турар үндүрүккиирик тудуг объектизи турбас ужурлуг. Хоорай чагыргазынга кыска хуусаада ол талазы-биле шиитпирлээрин база чамдык тудугларны бузуп кааптарынга чедир айтырыгны тургузарын, кудумчунуң тудуг талазы-биле чаңгыс аай дөзевилел планын ажылдап кылырын дааскан
     Эң-не чидиг айтырыгларның бирээзи – автооруктарга септелге чоруп турган үеде оюп эртер оруктарны хайгааралга алыры чугула.
    Аай-дедир чоруп турар автомашиналарның хөй кезии ояр оруктан чорбайн, септеп турар оруктан чоруп турары орукчуларның ажылынга таарымча чок байдалды тургузуп турарын база оюп эртеринге немелде оруктарны кылырын чугаалашкан.
    Оюн Күрседи, Чүлдүм болгаш Рабочая кудумчуларында транспорт шимчээшкининиң эң кидин-түлүк үезинде автомашиналар тырлыышкыны хөлүн эртип турар. Аргалыг-ла болза, оруктарга септелге чоруп турда, оларга шаптыктавайн, түр када ояр оруктардан чоруурун чолаачыларга сагындырар болза эки дээрзин Чазак Баштыңы сагындырган. Керээниң кол күүседикчизи «Восток» КХН-ниң чиңгине директору С.Уюсов автоорукту сентябрь 1-ге чедир кылып доозарын аазаан.
    Магистральная кудумчузун чаартып кылыр төлевилелинде автооруктуң калбаа 7-9 метр турганындан 21 метрге чедер. Ийи хувааттынган дилиндектен чоруп турган болза, ам 4 дилиндекке чарар база ол дилиндектиң дооразы бирээзиниң-не 3,5 метр болур. ТР-ниң Орук-транспорт яамызының медеглээни-биле, ниити төлевилелдиң узуну 8,2 километр хемчээлдиг орук шимчээшкининиң амгы үениң айыыл чок негелдезинге дүүштүр чаартып кылганы-биле киириштир 474 миллион рубльге санаттынган база акшаландырыышкынын республиканың орук фондузундан көрдүнгенин чугаалааннар. Бистиң республикавыстың аргыжар автооруктары хүнден хүнче чаарттынып, кылдынып турары демдеглексенчиг. Тываның элээн каш регионалдыг болгаш муниципалдыг чергелиг оруктарын түр када улуг чүъктүг автомашиналар чоруурунга республиканың орук-транспорт сайыдының дужаалы-биле кызыгаарлап дуглаан. Оларның хуусаазын оруктарның шывыының болгаш черниң чымчааның аайы-биле аңгы-аңгы үелерге доктааткан.
     Апрель 9-тан май 14-ке чедир Кызыл – Сарыг-Сеп, апрель 15-тен май 14-ке чедир Кызыл — Ак-Довурак, Абаза – Ак-Довурак, Чадана—Хандагайты, а ол ышкаш кожууннар төптеринче: Тээли, Бай-Хаак болгаш Хову-Аксынче оруктарны дуглаар. Туран — Тоора-Хем, Бояровка – Тоора-Хем аразының асфальт-биле шыпттынмаан оруктарын апрель 22-ден май 24-ке чедир дуглаар. Бистиң Тывавыс – хөгжүлдениң оруунда…

Ася Тюлюш.
Алдын-Херел Апыкааның тырттырган чуруктары.