Тывада мал кыштаглаашкыны, мал оолдаашкыны база малчын турлагларны үер-чайыктан камгалаары онза контрольда

 Чазак Даргазының оралакчызы Сергей Ондар биле көдээ ажыл-агый яамызы республика девискээринде мал кыштаглаашкынын онза контрольда тудуп турар.

  Кызылда часкы чылыг хүннер эгелээн болза, а Тываның чамдык кожууннарында хар ам-даа чытпышаан. Россияның ОБЯ-ның Тыва Республикада кол эргелелиниң специалистери, үер-чайык бооп болурунуң бирги үе-чадазы эгелээни-биле, онза байдалдарга ыяк белеткенирин сагындырып турар. Эрзин, Бии-Хем, Улуг-Хем, Барыын-Хемчик база Өвүр кожууннар чайык суунга алзып болур хире 75 малчын коданнарның санын берген. 

 Оон аңгыда РФ-тиң Чазааның 2012 чылдың апрель 25-те 390 дугаарлыг доктаалы-биле бадылаан, көдээ ажыл-агыйының эрги үнүштерин өрттедирин хораан негелдезин доктаамал хыналдага алырын, ону өрттеткени дээш административтиг болгаш кеземче харыысалгазынга онаажып болурунуң дугайында дыңнадыг-тайылбырлыг ажылды чорударын ТР-ниң көдээ ажыл-агый яамызы муниципалитеттерге онааган. 

 Кожууннарның көдээ ажыл-агый эргелелдеринге эт-септи база көдээ ажыл-агыйының малдарының камгаладылгазын кылдыртырын сүмелээн. 

  Республикада мал оолдаашкыны үргүлчүлевишаан. Бо хүнде 10 муң хире баш бызааны камгалап алган. Барыын-Хемчик кожуун эң-не хөй - 2334 баш бызааны алган. Ооң соонда Кызыл, Өвүр база Сүт-Хөл кожууннар чоруп олурар. Өвүр, Барыын-Хемчик, Кызыл база Тес-Хем кожууннар 96812 баш анай-хураганны алган. 

 Республиканың малчыннарынга сакманчылар дарый негеттинип турар. Ынчангаш ол ажылче 200 кижини хаара туткан. Чонну ажылга хаара тудар төптер 168 ажыл чок кижилер-биле түр ажылдың керээлерин чарган. 

 Кожууннарның көдээ ажыл-агый эргелелдериниң медээзинге даянгаш, мал бажының кызырылдазының статистиказын чорудуп турар. 1300 баш бода малды, 4 муң баш шээр малды база 480 баш чылгы малды мал согар черлерже чоруткан. 873 баш бода мал, азы ниити баш санының 6 хуузу өлүп-хораан. Кызыл, Бай-Тайга, Каа-Хем база Таңды кожууннарда эң-не хөй мал бажы когараан. Шээр малдың ниити баш санының 0,3 хуузу, азы 3 муң четпес мал өлген. Эң-не хөй чидириг - Каа-Хем, Чеди-Хөл, Бии-Хем кожууннарда. Зоотехниктиг норма-биле кандыг-бир чылдагааннар ужун мал бажының 3 хуузун чидирип болур. 

  Ветеринарлыг негелделерни хажыдып, өлген малды чурттакчылыг черлер чоогунда октап турар таварылгалар көвүдээнин Тываның Көдээ ажыл-агый яамызы дыңнаткан. Ону ТР-ниң ветеринарлыг хайгаарал албанының специалистери хайгаараар ужурлуг. 

 Тываның Көдээ ажыл-агый техникумунуң «Зоотехния» мергежилдиң 3-ку курузунда өөренип турар 15 сургуул республиканың аңгы-аңгы ажыл-агыйларында болгаш бүдүрүлгелеринде технологтуг практиказын эрттирип турар. 

 Республикада ам-даа 16 муң ажыг тонна сиген бар. Төп кожууннарда мал чеминиң курлавыры ам-даа бар болза, Чөөн-Хемчик биле Эрзин кожууннарже мал чемин немей чедирип турар. Муниципалдыг кожууннар чагыргалары биле хуу сайгарлыкчылар сиген-ширбиилди, мал чиир тарааны база дусту садарын кады демнежип чорударын организастаан.