ТЫВА — СИБИРЬ РЕГИОНУНДА 2015 ЧЫЛДА МАЛ БАЖЫН КУДУЛАТПААН РЕГИОН

 Тываның малчыннары экономиктиг кризиске удур эң туруштуг чоруун көргүскен. Санкцияларның тывылдырганы кризизинде Россияның кайы регионнарының туруштуг болганынга хамаарыштыр 2015 чылдың рейтингизиниң түңнелин Хамааты ниитилелди сайзырадырының фондузунуң специалистери үндүргеш, Тываның малчыннарын демдеглээн. 

 Ону үндүргеш, сөөлгү бүдүн чартык чыл дургузунда чуртта АҮК-түң көргүзүглери дыка кудулап турда, малдың баш санын өстүрген, көдээ ажыл-агый продукциязының чамдык хевирлериниң, ылаңгыя сүттүң бүдүрүлгезин көвүдеткен Сибирьде кара чаңгыс регион Тыва деп санаан. 

 Бо чедиишкиннер республиканы чурттуң эң туруштуг регионнарының санынга киирер арганы бербээни шын. Ынчалза-даа фондунуң ажылдакчылары даштыкыдан келир барааннарны солуурунуң программазын күүседири-биле Тываның эрге-чагыргаларының ап турар хемчег¬лерин дээштиг болган деп санааннар. Регионнуң көдээ экономиказын «Чаңгыс суур — чаңгыс бүдүрүлге» деп губернатор төлевилелин езугаар күүседип келген. Ооң ажылдап келген үш чылының дургузунда 150 ажыг бизнес-саналдарны боттандырып, 1000 ажыг ажылдаар чаа олуттарны тургузуп, аграр адырда биче ажыл-агыйлардан эгелээш, улуг-улуг садыг-саарылга четкилерин ажыдып келген. Амгы үеде ол төлевилел чаа деңнелче үнүп, эът, сүт аймаан хөйнү бүдүреринче угландырып турар.

  Көдээни аграр бүдүрүлгеже хаара тудар ажыл ам-даа уламчылап турар. «Чаңгыс суур — чаңгыс бүдүрүлге» деп төлевилелден аңгыда, 2016 чылда «Аныяк өг-бүлеге — кыштаг», «Инек — чемгерикчи малым» деп төлевилелдер база ажылдап эгелээн. Фермер болурун күзээн көдээ ишчилерге, коданынга өстүрүп алзын дээш, малды халас бээрин көрген. Малдан баштай алган төлүн төлевилелге киржир дээн өске кижиге дамчыдары көрдүнген. А күзелдиг кижилер суур бүрүзүнде дыка хөй, ынчангаш кордакчыларның аразынга мөөрей чарлаар. 

 Кризистиг 2015 чылда көдээ ажыл-агый продукциязын хуу ажыл-агыйларга бүдүрерин регионнуң эрге-чагыргалары камгалап ап шыдаан дээрзин хамааты нии¬тилелди сайзырадырының фондузу демдеглээн. «2015 чылда хуу ажыл-агыйлар продукция бүдүрүлгезиниң деңнели чуртта кудулаан, чүгле Тывада, Кемерово болгаш Томск областарда 2014 чылдың көргүзүглери хевээр арткан» — деп, фондунуң Новосибирск филиалының удуртукчузу, социология эртемнериниң доктору Константин Антонов демдеглээн. Ол үениң негелдезинге дүүштүр эргелеп-башкарар шиитпирлери чогуур үезинде ап турарының херечизи-дир деп, эксперт санаан.