Күрүнениң быжыг үндезини

Тываның муниципалдыг тургузугларының хүндүлүг ажылдакчылары!
Төлээлекчилерниң тус чер хуралдарының депутаттары!

Силерниң профессионал байырлалыңар — Тус чер бот-башкарылгазының хүнү-биле чедирген изиг байырывысты хүлээп ап көрүңер!
   Бүгү чуртка чыл санында апрель 21-де демдеглээр чаа күрүне байырлалын Россияның улуг-улуг муниципалдыг тургузугларының каттыжыышкыннарының саналын езугаар 2012 чылдың июнь 10-да Президентиниң Чарлыы-биле тургускан, ону тус чер бот-башкарылга черлериниң ролюн болгаш ужур-дузазын бедидер, демократияны болгаш хамааты ниитилелди сайзырадыр сорулга-биле киирген.
   Амгы үеде Тываның девискээринде 2 хоорай округун, 4 хоорай болгаш 120 көдээ чурттакчылыг черлерни 17 муниципалдыг районнарда хаара туткан 126 муниципалдыг тургузуг бар. Тус чер бот-башкарылга системазында чүс-чүс кижилер ажылдап турар, оларның билдилиг чоруундан болгаш бедик мергежилдиинден, а кол-ла чүве—оларның чаңгыс чер-чурттугларының мурнунга харыысалгалыындан хамаатыларның амыдыралының деңнели болгаш чаагай чоруу хамааржыр.
  Хоорайларның болгаш суурларның чаагайжыдылгазы, чурттакчы чонну коммунал ачы-дуза-биле хандырары, хөй-ниитиниң корум-чурумунуң камгалалы, биче болгаш ортумак бизнести деткиири, девискээрлерниң социал-экономиктиг хөгжүлдези—бо болгаш өске-даа айтырыглар бистиң муниципалитеттеривистиң мурнунга хүн бүрү тургустунуп турар. Тус чер бот-башкарылгазы херек кырында күрүнениң үндезини болур. Бо хүнде федералдыг төптүң салып турар сорулгазы-тус чер бот-башкарылгазын быжыглаары, ооң саң-хөө бот-тускайлаң чоруун калбартыры, бедик мергежилдиг эргелеп-башкарыкчыларның муниципалдыг эрге-чагыргага келиринге байдалдарны тургузары.
   Тываның тус чер бот-башкарылгазының мурнунга социал-экономиктиг улуг ужур-дузалыг — «Чаңгыс суур — чаңгыс бүдүрүлге» деп губернатор төлевилелин күүседир сорулганы салган. Ол дээрге муниципалдыг эрге-чагыргага ажылдап шыдаарының шылгалдазы, сорулганы шын тургускаш, ону чогумчалыг шиитпирлээриниң оруктарын тыварының хыналдазы болур.
   Тываның болгаш Россияның демнежилгезиниң ам болур юбилейиниң белеткелинге онза роль муниципалдыг тургузугларга онаашкан. Юбилей бүдүүзүнүң сорулгаларын шиитпирлээринче боттарының девискээрлериниң чурттакчыларын тус чер бот-башкарылга органнарының мөөңнеп шыдаар аргазының бары соңгуп алган эрге-чагыргазынга чоннуң бүзүрелиниң база бир көргүзүү болур.
   Кижилерни дүвүредип турар айтырыгларны шиитпирлээринге чедиишкиннерни, чону-биле оон-даа сырый харылзааны, чаңгыс чер-чурттугларының талазындан бүзүрелди болгаш хүндүткелди эрге-чагырганың муниципалдыг органнарының бүгү ажылдакчыларынга күзеп тур бис.

Силерге болгаш чоок кижилериңерге быжыг кадыкшылды, аас-кежикти болгаш чаагай чүүлдерни күзедивис!

Тыва Республиканың Баштыңы Ш. Кара-оол.
Тыва Республиканың Дээди Хуралының (парламентизиниң) Даргазы К. Даваа.



Тыва Республиканың муниципалдыг тургузугларының хүндүлүг ажылдакчылары!
   Тус чер бот-башкарылгазының хүнү-биле силерге чүректиң ханызындан байыр чедирип тур мен! Эрткен чылдың июнь 10-да Тус чер бот-башкарылгазының хүнүн чуртка тургузарының дугайында чарлыкка Владимир Путин ат салган, ону апрель 21-де демдеглээр. Тус чер бот-башкарылгазының хүнүн бир дугаар демдеглээр бис, ол хүн Тываның бүгү муниципалдыг тургузуглары бистиң республикада бот-башкарылганың кежигүннери кылдыр каттышканнар.
   Тываның суур, хоорай бүрүзү онзагай, шуптузунда кайгамчык чүүлдер хөй. Республиканың муниципалдыг тургузугларының удуртукчулары чурттаарынга эптиг, таарымчалыг байдалды тургузар, бодунуң «аалын» сайзыраңгайжыдар болгаш сайзырадыр дээш күжениишкинин хүннүң-не үндүрүп турар. Чүге дээрге бистиң чурттап турарывыс көдээ суур, азы хоорай — бистиң аал-оранывыс-тыр.
  Кайы-даа муниципалдыг тургузугга бүрүн эргелерни тывыскан, күрүнениң болгаш организацияларның мурнунга харыысалганы алган, ооң мурнунда перспективалар болгаш келир үениң планнары бар. Чурттакчы бүрүзү ажыл-чорудулгаже хаара туттунган, бодунуң суурунуң азы хоорайының амгы болгаш келир үези дээш харыысалгалыг. Бот-башкарылга деп чүве ол.
   Бистиң хоорайывыстың азы суурувустуң кандыг болурун чүгле боттарывыс шиитпирлээр бис, ону күштүг, бот-тускайлаң болгаш кайгамчык кылдыр кылып шыдаар бис деп чүвени медереп билири бөгүн чугула болуп турар. Тус чер бот-башкарылгазының хүнү - бодунуң чурттап турары, ооң салгакчыларының чурттаар чериниң келир үези дээш бодунуң долу харыысалгазын медереп билириниң хүнү-дүр.

Виктор Тунев, «ТР-ниң муниципалдыг тургузугларның чөвүлели» ассоциациязының удуртукчузу.