Тываның эрге-чагыргазы ажыглаан курлавырлары дээш өрелерни тырттар талазы-биле энергетиктерге дузалажыр

 Тывага коммуналдыг төлевирлерге өрелиг кижилер-биле негелде ажылы 2016 чылда элээн шыңгыыраар. Ол ажыл-чорудулгага республиканың чазаа биле тус чер бот-башкарылга органнары база каттыжар. Чылыг болгаш чылыг энергиязының хереглекчилериниң төлээшкин чурумун чурумчударынче угланган хемчеглер планын Тываның Чазаа бадылаан. Ол хемчеглер чорудуу-биле төлевирлер чыылдазын 1,5-4 хуу көвүдедир. Ажыглаан ачы-дузаларның хемчээлиниң болгаш өртээниң дугайында, төлээриниң элээн эптиг аргаларын хереглекчилерге дыңнадыры-биле негелде ажылдары эгелээр. Өрелерниң калбак инвентаризациязын болгаш өрелиг кижилерниң долу даңзызын тургузары планнаттынган. Муниципалитеттерниң администрациялары курлавырлар хандырар организациялар-биле кады чурттакчылыг чер бүрүзүнге төлевирни хүлээп алырын организастаар.

 Өрелиг кижилерниң чамдыызы дыңнадыгны алгаш-ла, өрелерин дуглаптарын арга-дуржулга көргүскен. Ачы-дуза чедирикчилериниң төлевир дугайында негелдезин тоовас кижилерни, суд сайгарылгазы манап турар. Бир эвес судтуң шиитпирин кичээнгей чок арттырар болза, өрени күш-биле – суд приставтарының албаны таварыштыр тырттырар. 2016 чылда соңгаарлаткан өрелиг абонентилерниң ниити санындан өрелиг кижилерге негелде билдириишкиннерни 50 хуу чедир киирер. 2018 чылда ол көргүзүг 85 хуу болур. 

 Өрелиг кижилер-биле ажылды шыңгыырадыр дээш чер-черлерге контролерларның санын база көвүдедир. Энергетика болгаш ЧКА бүдүрүлгелери хөй өрелиг районнарга негелде ажыл-чорудулгазын харыылаар аңгы ажылдакчыны тургузары-биле, боттарының штадын эде көөрүнге беленин дыңнаткан. 

  Тываның Чазаа муниципалитет бүрүзүнде хереглекчилерниң аңгы-аңгы категорияларының аайы-биле өрелерниң тыптып турар чылдааганын өөренип көөрүн Тываның гуманитарлыг болгаш социал-ус шинчилелдер институдунга онааган. Шинчилелдерниң түңнелдеринге даянгаш, төлевирлерниң чидиг айтырыын шиитпирлээр оруктарны ажылдап кылыр. 

  Кожуун эрге-чагыргалары өрелиг кижилерниң даңзызын анализтеп, оларның аразындан коммунал субсидияларны алыр эргелиг кижилерни тодарадырын айыткан. Ооң соонда ТР-ниң Күш-ажыл яамызы коммунал ачы-дуза төлевиринге бюджет акша-хөреңгизинден аңгылаан тускай сорулгалыг акша-хөреңги-биле хандырар ужурлуг. Ол айтырыгны шиитпирлээриниң бир аргазы – тускай сорулгада көрдүнген – коммунал өре төлээринге хереглекчиниң агар санындан акшаны ушта бижип болурунуң үр хуусаада хүлээлгелиг клиент дугуржулгазының механизмин ажыглаар. 

 Ажыглаан ачы-дуза дээш төлеттинмээн өрелерниң көвүдээни - өрелер тырттарының ажылын күштелдиринче чыгап келгенин, Тываның Чылыг-энерго яамызы дыңнаткан. Ноябрь эгезинде чурттакчы чоннуң энергетиктерге өрезиниң ниити түңү 4 хуу көвүдеп, 741,1 млн. рубль четкен. Ооң 361,5 млн. рубли – чылыг, 379,6 млн.-и – чырык дээш өрелер. 27 муң хире ажылдап турар кижилерниң өрези - 171,8 млн. рубль. Бо хүнде бир өрелиг кижиниң ортумак өрези - 18863 рубль хире. 

 «Чыл санында чыглып келген өрелерниң уржуундан бистиң энергетиктеривис болгаш коммунал ажыл-агый ажылдакчыларывыс инфраструктураның капиталдыг хамаанчок, агар септелгезин безин кылыр аргазы чок. Суг дамчыдылгазының хоорзалары азы чылыг хандырылгазының системазы чарлып, электроподстанцияларга үрелиишкинден чырыктың өже бээрин, кым-даа магадылап шыдавас. Ынчангаш бистиң бажыңнарывыс чылыг болгаш чырык, суг болгаш газ дугайында айтырыг чок, септеттинген турзун деп бодаар болза, коммунал ачы-дузаларын доктаамал болгаш шуптузун төлээри чугула. Чорудуп турар хемчеглерниң утказы ол» - деп, ТР-ниң чылыг болгаш энергетика сайыды Роман Кажин-оол тайылбырлаан.