Чуртталга-коммунал ажыл-агыйының айтырыгларының талазы-биле парлалга конференциязы

 2015 чылда Тывага хөй квартиралыг бажыңнарда ниити өнчү-хөреңгиниң капитал септелгезиниң программазының күүселдези республиканың Чуртталга-коммунал ажыл-агый агентилелинге парлалга конференциязының кол темазы болган. Аңаа журналистерниң айтырыгларынга ТР-ниң ЧКА агентилелиниң директору Юрий Ооржак биле ТР-де хөй квартиралыг бажыңнарның капитал септелгезиниң коммерцияга хамаарышпас фондузунуң чиңгине директору Аганак Монгуш харыылааннар. 

 Тывада «Тыва Республиканың девискээринде туттунган хөй квартиралыг бажыңнарның ниити өнчү-хөреңгизиниң 2014-2015 чылдарда капитал септелгези» регион программазы хүлээп алдынган. 2015 чылда регионнуң ол программазын күүседири-биле 19 млн. ажыг рубльди шилчиткен. Ооң 9 миллиону республика бюджединиң акша-хөреңгизи. Бо чылын хөй квартиралыг 11 бажыңга капитал септелге чорудар, оларның 9-у Кызыл хоорайда, 2-зи Ак-Довурак болгаш Шагаан-Арыг хоорайларда. 

«Элээн каш бажыңнарга капитал септелге чорударын планнап турган бис — деп, ЧКА агентилелиниң директору Юрий Ооржак чугаалаан. — Чуртта тургустунган нарын байдалдың уржуундан федералдыг төп ЧКА-ны чаартырының Тывада фондузунче чорудар акшазын кызырып каапкан. Октябрь эгезинде ЧКА-ны чаартырының федералдыг фондузу капитал септелге чорудар кылдыр 1 млрд. рубльди немей тускайлап шыдаан. Ону регионнарга хуваарга, Тывага 2 млн. рубль келген, ол акша-биле немей 3 бажыңның дээвиирин септеп алган бис».

 Капитал септелге чорудар ба­жыңнарның даңзызын тургузуп тура, федералдыг бюджеттиң, республика бюджединиң болгаш Кызыл, Ак-Довурак болгаш Шагаан-Арыг хоорайларның тус чер бюджеттериниң, а ол ышкаш хөй квартиралыг бажыңнарда оран-саваларның ээлериниң ак­ша-хөреңгизиниң байдалын барымдаалап турар. Капитал септелге талазы-биле ажылдар кылыр керээлиг организацияларны тодарадырының талазы-биле ажык конкурсту 2015 чылдың октябрь 7-де эрттирген. Керээ чарган организациялар 7 бажыңнарда (серилерин, инженер системаларын болгаш канализация системаларын септеп) ажылдап эгелей берген. 4 бажыңга хамаарыштыр конкурсту ноябрьда эрттирерин планнаан. 

 Чурттакчылардан дадывыр чыып албаанда, капитал септелге чорудары болдунмас дээрзин утпас херек. Кызыл, Ак-Довурак, Шагаан-Арыг хоорайларның, Каа-Хем, Хову-Аксы, Бай-Хаак, Кызыл-Мажалык суурларның хөй квартиралыг бажыңнарында ниити өнчү-хөреңгиниң капитал септелгезинге ай санының дадывырын төлээри 2015 чылдың мартта эгелээн. 486 хөй квартиралыг бажыңнарда ээлер саны 23832 кижи, лифт чок ниити оран-саваның регион тариви 1 дөрбелчин метрде - 4,52 рубль, лифт барда — 4,60 рубль.

  – Март 1-де капитал септелге дээш төлеп эгелээн, ынчалзажок төлевирлерни кым-даа киирбээн. Ол байдалды тайылбырлап, кижилер-биле ужуражып, чыыштар эрттирип, муниципалитеттерниң депутаттарын хаара тудуп турган бис. Ол чугула ажылдың ужур-дузазы улуска чоорту чедер дээрзин билип турар бис. Август-сентябрьда кижилер ону сонуургап айтырган соонда, төлеп эгелээн — деп, Юрий Ооржак чугаалаан. Дадывыр төлевээни дээш 2016 чыл үнгүжеге чедир торгаар бе дээрзин, ТР-де хөй квартиралыг бажыңнарның капитал септелгезиниң коммерцияга хамаарышпас фондузунуң чиңгине директору Аганак Монгуштан чыылганнар сонуургаан.

  – Ол байдалды билип алыр болгаш шиитпир хүлээп алыр үени кижилерге берип турар бис. Хөөлер, торгаалдар онаар күзел бисте чок. Ынчалза-даа төлевир кылбас кижилерге хамаарыштыр шыңгыы хемчег алырын прокуратура бистен негеп турар. Федералдыг хоойлуну күүседир хүлээлгелиг бис. Амгы үеде фонд капитал септелге дээш чаңгыс-даа көпеек төлевээн чурттакчыларже дыңнадыгларны белеткеп турар. Өрени кайы хуусаага чедир төлээрин аңаа айтып каар. Ооң соонда төлевес болза, херекти судче киирер апаар. 

 Фондунуң медээлеринден алырга, 2015 чылдың октябрь ортанга чедир оран-сава ээлериниң регион операторунуң агар санынче 4577,881 муң рубль кирген. Кирип турар дадывырларның түңү немежип турар, март-сентябрьда 14 хуу чыгдынган болза, сентябрьда 20 хуу чеде берген. 

 Фондунуң чиңгине директору Аганак Монгуш квитанциялар чедирери болгаш дадывыр чыылдазы нарын байдалда дээрзин чугаалаан.

  – Квитанция чедирериниң аргазын тып турар бис. Россияның почтазы-биле кады ажылдап турдувус. Бажыңнарда почта хааржаа чок болза, квитанцияларны 3-кү каъттан өрү чедирбес деп саавыр оларда бар. Амгы үеде компаниялар, чуртталга бажыңнарының ээлериниң эштежилгелер удуртукчулары-биле кады ажылдаар, боттарывыстың күжүвүстү хаара тудар бис. Ажылдап эгелээр бетинде компаниялар болгаш эштежилгелер удуртукчуларынга төлевирни аңгы одуругга бижиирин саналдаан бис, олар аңаа чөпшээрешпээннер. Келир чылдан эгелеп бир-ле арганы тывар апаар. Ол төлевирни квартира төлевириниң ниити квитанциязынга аңгы одуругга киирерин чоорту чедип алыр бис. Өске регионнарда ынчаар кылып турар, ындыг черлерде чыылда эки байдалда. Чижээ, Хакасияда чыылда барык 80-90 хуудан кудулавайн турар. 

 Капитал септелгениң дадывырының түңүнүң болгаш ону төлээр черниң дугайында Кызыл хоорай, Кызыл партизаннар кудумчузу, бажың 30 деп адрестен билип ап болур. Ында капсептелгениң регион фондузу ажылдап турар. Ол ышкаш 8(39422) 2-15-11 деп телефондан 8 шактан 17 шакка чедир айтырып болур. Тодаргай медээни фондунуң kr17.ru. деп сайтызында киирген.