Тыва чуртталга тудуун киирери-биле Сибирьде үшкү черде

 Тыва – чуртталга тудуунуң талазы-биле Сибирь федералдыг округда мурнунда үш черлерниң аразында. 2015 чылдың 9 айында республикада 25,9 хуу хөй хемчээлдиг тудугну киирген. Ол дээрге ортумак российжи хемчээлден 4 катап, Сибирьниинден 1,3 катап хөй. Сибирь федералдыг округда Иркутск (2014 чылдың 9 айынга көөрде 134,3 хуу) биле Новосибирск (129 хуу) областарга мурнадыпкан. РФ-тиң субъектилериниң болгаш федералдыг округдар талазы-биле тос айларның сан-чурагайын Росстат парлаан. 

 2008 чылдан бээр чуртталга тудуун тудар талазы-биле Тыва шапкын темпинде. Ооң ачызында, алды чылдың дургузунда, 400 муң ажыг дөрбелчин метр чуртталга шөлүн туткан. 2015 чылдың төнчүзүнде ол көргүзүглер оон-даа экижиири чугаажок: амгы үеде республикада хөй квартиралыг 10 бажың туттунуп турар, ооң дөртү ажыглалга кирер чоокшулаан.

 Тывада чуртталга тудуунуң шапкын хөгжүлдезинден аңгыда, база бир көргүзүг – хуу чуртталга бажыңнарының тудуунда үлүг хөй. Бир эвес Россияда ол көргүзүг 46,2 хуу болза, Тывада хуу бажыңнар тудуу ниити чуртталга тудуунуң шөлүнүң 90 хуузу болган. РФ-тиң беш регионунда –Алтайда, Кабардин-Балкарияда, Карачаев-Черкесияда, Чечня болгаш Белгород облазында чаа чуртталга тудуунуң талазы-биле байдал база ындыг. 

 Тывада хуу тудугларның шапкын чоруун регион эрге-чагыргазының деткимчезинде деп болур. 2011 чылда-ла, республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң саналы-биле, тудуг ыяжынга чиигелделерни киирген. Дайынчы хөделиишкиннерниң хоочуннары, аныяк специалистер, хөй ажы-төлдүг өг-бүлелер, инвалидтер, малчыннар, Соңгу чүктүң эвээш санныг үндезин чоннарының төлээлери дээн кижилер бажың тудуп алырынга 300 кубометр ыяшты барык-ла халас чыгыы ап болур. Ол хире хемчээлдиг ыяш чүгле тудугга эвес, а ыяш кезикчилери биле тудугжуларга база четчир ужурлуг. 

 Чиигелделиг программа-биле дөрт чыл иштинде 1465 бажың туттунган. Тываның Арга-арыг күрүне комитединиң дыңнадыы-биле, 2015 чылда 1100 өг-бүле чиигелделиг тудуг ыяжын ажыглаан.