«Өг-бүлеге – дээди эртемниг чаңгыстан эвээш эвес уруг» губернатор төлевилели: боттаныышкын чорудуу

 «Өг-бүлеге – дээди эртемниг чаңгыстан эвээш эвес уруг» губернатор төлевилели 2014 чылдан бээр боттанып эгелээн. Республиканың Баштыңы Тываның өөредилге яамызы биле эрге-чагырганың муниципалдыг органнарының мурнунга, эвээш хандырылгалыг өг-бүлелерниң уругларынга дээди эртем чедип алыр байдалды тургузар онаалданы тургускан.

 Эрткен чылын тус чер эрге-чагыргалары социал албаннар, өөредилге органнары-биле эвээш орулгалыг болгаш эвээш хандырылгалыг өг-бүлелерниң социал составын анализтеп, үш салгалында чаңгыс-даа дээди эртем чок өг-бүлелерни илередип, күрүне деткимчези херек доозукчуларның дугайында медээлер банкызын тургускан. Тываның Баштыңының салган сорулгазын чедип алыры-биле, төлевилелдиң киржикчилери доозукчуларны школага, өг-бүлезинге, оон дээди өөредилге черинге хайгаараарының методиктиг бүдүн системазын ажылдап кылган. 

 Өөредилге албан чериниң деңнелинге төлевилелдиң киржикчилери – чүгле уруглар-биле эвес, а өг-бүлезиниң кежигүннери-биле социал-психологтуг болгаш профугланыышкынныг ажылды чорудуп, оолдуң азы кыстың келир үеде шилип алган мергежилиниң аайы-биле эртемнер башкылары кичээнгейге алган. Республиканың өөредилге яамызының, школа удуртулгазының талазындан доозукчунуң өөредилгезинге мониторингини доктаамал эрттирер. Өг-бүлеге болгаш уругларга социал дуза төвү өг-бүлелерниң социал хайгааралын чорудар. 

 2015 чылдан дээди эртемниң чедингирин хандырып, ону чедип алырда дең эвес чорукту кызырар дээш төлевилел бүрүнү-биле ажылдап эгелээн. Бо чылдың эгезинде күрүнениң талазындан социал дуза хереглээн школа доозукчуларның саны тодараттынган, 2014 чылдың реестринде-биле катай 822 кижи. Муниципалдыг эрге-чагырга органнарынче 88 кижи күрүне деткимчезин дилээн билдириишкинни киирген. 

 Тываның Чазааның тускай комиссиязы «Өг-бүлеге – дээди эртемниг чаңгыстан эвээш эвес уруг» губернатор төлевилелиниң 5 угланыышкыны-биле бюджеттен дуза алыр кижилерни шилиир ажылды дооскан: 88 билдириишкинниң 38-зинге боттуг шиитпирни үндүрген.

 «2014-2020 чылдарда өөредилге болгаш эртемни хөгжүдери» күрүне программазы-биле 2015 чылда республика казназындан аныяк кижилерге социал деткимче көргүзеринге 1 млн. 676 муң рубльди аңгылаан. Шиитпирни хүлээп алырынга кол чүүл - үш салгалда дээди эртемниг кижиниң өг-бүледе чогу, база өг-бүлениң эвээш хандырылгалыы болгаш хөй ажы-төлдүг эрге-байдалы. 

 Сибирьниң федералдыг университединиң, Национал шинчилел университеди (МЭИ), Балтийниң федералдыг университединиң, Кемеровонуң күрүнениң көдээ ажыл-агый университединиң, Тываның күрүне университединиң база өске-даа чурттуң дээди өөредилге черлериниң 14 студентизи 2015-2016 өөредилге чылында «стипендия төлевири» угланыышкын-биле ай санының деткимчезин алыр. 

 Ыраккы чөөн чүктүң база Санкт-Петербург, Москва хоорайларның дээди өөредилге черлеринде 6 кижиге өөренир черинче четкен болгаш дедир чанып кээриниң чарыгдалын эгидеринге 8 муң рубль акшаны бээр деп комиссия шиитпирни хүлээп алган. 

 М.А. Шолохов аттыг Москваның күрүне университединиң бир студентизинге хөй-ниитиниң чуртталга бажыңынга чурттаарының өртээн эгиткен. 

 2015-2016 өөредилге чылында дээди өөредилге черлериниң өөредилге ачы-дузазын төлээринге социал деткимчени 15 студентиге, олардан «өскүс болгаш ада-иезиниң хайгааралы чок арткан уруглар» бөлүкке хамааржыр 3 уругга бээр. 

 Республикада бир чугула социал деткимче – социал камгалалы кошкак өг-бүлелерден тергиин өөредилгелиг доозукчуну Россияның дээди өөредилге черлериниң тускайлааны халас бюджет олудунче тускай сорулгалыг бижик-биле өөредип киирери болур. Бо чылын Тывага Россияның 65 дээди өөредилге черлери 1028 тускай сорулгалыг бюджет олуттарын аңгылаан, эрткен чылга деңнээрге 180 олут хөй. Тывага аңгылаан олуттарже 625 доозукчу кирген, оларның үш кезии төлевилел чорудуу-биле. 

 Тываның Өөредилге яамызының дыңнатканы-биле, амгы үеде студентилерниң өөредилгезинге мониторинг эгелээн. Төлевилелдиң киржикчилеринге хайгааралды кылыры Тываның күрүне университединде кураторларга белен болза, соңгаар студентилерге ону чорудары элээн нарын болуп турар. Бо хүнде яамы губернатаор төлевилелиниң киржикчилеринге дуза көргүзер кады ажылдажылганы чорудар дээш, өске хоорайларда өөредилге черлериниң удуртулгазы чугаалажып, тыва чаңгыс чер чурттугларның президентилери-биле харылзааны тудуп турар.