«Евразияның интеллектуалдыг алдыны» аныяктар шуулганының ыдык ыры шуулганчыларны шуптузун бут кырынга тургускан!

 Субботада Алдын-Булак этнокультура комплекизинге «Евразияның интеллектуалдыг алдыны» аныяктарның бирги шуулганының байырлыг ажыдыышкыны болган черге чымыштыг ажылдың соонда хүндүлүг аалчылар, эксперттер, киржикчилер чыылган. Тываның Баштыңы Азий диптиң төвүнде хүндүлээчел тыва черде келген бүгү чонга байырны чедирген: 

 «Тыва бир-ле дугаар мынча хөй чоннарның төлээлерин чыгган. Шуулган ийи диптиң, ийи бурунгу сайзыралдың интеллектуалдыг курлавырын болгаш тургузукчу күчүзүн каттыштырган. 

 Кайгамчык бо хүннерде биске чоок болу берген кижилерге сеткилим ханызындан өөрүп четтиргенимни баштай илередийн! Бистиң даап бодаашкыннарывыска болгаш аргаларывыска бүзүрээн кижилерге шуптузунга! 

 Шуулгандан өөренип база өөредир дээш, найыралды быжыглап база ажыл-агыйжы харылзааны тургузар дээш, бистиң республикавысты чоок билип, бистер ышкаш аңаа ынак болур дээш келген кижилерге! 

  Бистиң Тывавыс – бурунгу, ынчалза-даа амгы ужур-чаңчылдары-биле мөңгеде аныяк чер. Мында бодунуң төөгүлүг дазылын кадагалаан келир үеже чүткээн күш-ажылга ынак, хөй националдыг чон чурттап турар. 

 Күчүлүг Улуг-Хем моон эгезин алган, Саян болгаш Таңды-Уула сыннарының мөңгүн баштары дээрде шаптыккан. Ыраккы бурун өгбелериниң – скифтерниң алдынын, даш болгаш хүлер болгаш оон-даа эрте эпоханың чажыттарын мында бурунгу базырыктар кадагалаан. 

 Ыдыктыг оваа база бурунгу түрк бижимелдер Будданың «изи-биле» кезээде кожа. Тыва – культура биле ландшафтылар, эрткен болгаш келир үелер холужуп доңнашкан сайзыралдың болгаш бойдустуң лабораториязы-дыр. 

 Бистиң черивис дошкун-даа болза, элбекшилдиг. Санап четпес байлактар мында чаштып чыдар. Ооң үнелиг аптаразында Менделеевтиң таблицазында шупту байлактарның барын санап четпес. Бистиң тайгаларывыс дириг амытаннар, хемнеривис балыктар-биле байлак. Карак четпес ховуларда мал-маганывыс оъттап чоруур. Республикавыстың алдарлыг эрткен үезинге чоргаарланып, боттарывыстың күштеривиске бүзүреп, келир үеже планны тургузуп турар бис. 

 Эргим аалчылар! Делегейниң аңгы-аңгы чурттарының болгаш Россияның дыка хөй регионнарының элчиннери силерге, бисти деткээн шупту кижилерге бодумнуң өмүнээмден өөрүп четтиргенимни илереттим. 

 Билчилгелиг хөгжүлдениң Евразийжи өзээниң эгелээшкинин боттандырарынга бистиң кол партнерувус Уралдың экономиктиг университединиң ректору Михаил Васильевич Федоровка, чурттуң Президентизиниң Сибирь федералдыг округда бүрүн эргелиг төлээзи Евгений Николаевич Рогожкинге, бистиң чаңгыс чер чурттуувус, Россияның камгалал сайыды, Орус географтыг ниитилелдиң даргазы Сергей Кужугетович Шойгуга. 

 ОГН-ниң дузазы чок болза шуулганны эрттирери берге турган. Бисти Россияның Өөредилге болгаш эртем яамызы, «Росаныяктар», Евразийжи аныяктарның экономиктиг шуулганын деткээни дээш четтирдивис! Оларның төлээлеринге байырны чедирээлиңер! 

 «Евразийжи интеллектуалдыг алдынның» шуулганын эрттирер черни шилииринге бистиң республиканың чүгле географтыг туружу эвес, а аныяктары база кол барымдаа болган деп санаар мен. Ийе, Тыва Россия Федерциязында эң-не аныяк субъект. Эрткен чылын бис РСФСР-ниң составынче киргенивистиң 70 чылын демдеглээн бис. Бистиң республикавыстың чурттакчы чонунуң үш кезии бичии уруглар болгаш аныяктар. Чурттакчы чоннуң ортумак назыны – 29 хире хар. Аныяк Тывага аныяктар шуулганы дыка чүүлдеш деп бодаар мен!

 «Силер – бистиң келир үевис силер, шупту чүве силерниң мурнуңарда» деп, аныяктарга бо-ла чугаалар бис. Ол ындыг эвес. Силер –бистиң амгы үевис-тир силер! Ажыл-ишчи, активчи, тоомча чок эвес! Келир үени тургузарынга белен силер бе? Чедиишкиннерни боттарыңар чедип алырыңарга белен силер бе? 

 Чуртталгада драйв-биле кезээде чорууруңарны силерге күзедим! А бир эвес чедиишкинче, аас-кежикче, байлакшылче дүлгүүрнү дилеп турар болзуңарза – шын черде келген-дир силер. «Алдын-Булак» деп аттыг чараш ыдыктыг черде силерни чыып алганывыс таварылга эвес. Тыва дылда ону «алдын үндезин» деп өскээр тайылбырлап болур. Евразияның интеллектуалдыг алдыны силерге чаа күштерниң, чаа идеяларның болгаш хайныгыышкынның үндезини болзун! Эрткен хүннерде эки ажылчы эгелээшкинни алган бистиң шуулганывыска ак орукту күзедивис. Бистиң кады демниң күжениишкинивис ачызында бедик адын бадыткаарынга бүзүрээр мен. Шуптуңарга чедиишкиннерни күзедим!»

 В. Көк-оол аттыг театрның артистериниң күүселдези-биле шуулганның ыдык ырын бир дугаар күүсеткени кол болуушкуннарның бирээзи болган. 

  Шүлүктүң автору Сергей Вавилов — Красноярскдан поэт, прозаик, сценарист, дыка үр үениң дургузунда Красноярскиниң хөгжүм театрынга либреттист бооп ажылдаан. Тыва Республиканың Чазааның Үрер хөгжүм оркестринге Россия биле Тываның демнежилгениң 100 чылынга алдар болдурган «Тостуң тозу» сюитаның кады бижээн автору деп билдингир.

 Хөгжүм автору Буян-Маадыр Тулуш – профессионал композитор, аранжировщик, Россияның Композиторлар эвилелиниң кежигүнү, Россияның Композиторлар эвилелиниң Тыва салбырының даргазы, Кызылдың уран чүүл колледжизиниң үрер хөгжүм салбырының тускай эртемнер башкызы, «Үер» рок-бөлүктүң кежигүнү.