Чон биле эрге-чагырга аразынга быжыг «көвүрүг»

Апрель 9-та Кызыл хоорайның «Буян-Бадыргы» аалчылар бажыңынга 2013 чылдың март 28-29 хүннеринде Донда Ростов хоорайга болуп эрткен «Социал чөптүг чорукту тургузары» деп бүгү Россияның улусчу фронтузунуң (РУФ) бирги конференциязының түңнелдерин сайгарып чугаалашкан. Аңаа ТР-ниң Баштыңы-Чазак Даргазы Шолбан Кара-оол, ТР-ниң Дээди Хуралының (парламентизиниң) даргазы Каң-оол Даваа, РУФ-туң регионалдыг оргкомитединиң болгаш харылзаштырар чөвүлелиниң кежигүннери, РФ-тиң Президентизиниң бүзүреттирген кижилери, Донда Ростов хоорайга конференцияның Тывадан төлээлери дээш, оон-даа өскелер киришкен.

Шолбан Кара-оол:
— Владимир Путинниң улусчу фронтузу кижилерниң политикага сундугуушкуннарындан хамаарылга чокка бүгү чуртту күштүг энергия-биле октаан. Ол энергияны соңгулдадан соңгулдаже ажыглаар деп билиг шын эвес. Ону хүн санында ажыктыг чүүлдерже үндүрүп ажыглаар ужурлуг бис. Ынчангаш бөгүн күүседип болур үүле-херекти эртенче чылдырбайн, дарый күүседир.
    Владимир Владимирович Улусчу фронтудан, Чазактан, регионнар удуртукчуларындан деткимче бээрин дилээн. Ынчангаш бир дугаарында ниитилелди сырый каттыштырары, чурттуң хөгжүлдезинге хамаарышкан айтырыгларны сайгарары-биле хөй кижилерни хаара тудар. Хөй-ниитиниң янзы-бүрү кезектериниң сонуургалдарының каттышкан черинге чурттуң сайзыралынга дээштиг, чөптүг үзел-бодалдар тыптып, шын шиитпирлер хүлээттинер.
   Улусчу фронтуну хөй-ниити албан черинче шилчидериниң бүдүүзүнде келген-дир бис. Маңаа Тыва Республика ооң мурнунда-ла эки турачы улусчу фронтунуң кол өзээн арттырып, аңаа үндезилеп, Тыва Республиканың Баштыңының чанында Хамаатыларның эгелекчи саналдарының чөвүлелин тургускан дээрзин онзагайлап чугаалаксадым. Чөвүлелдиң тургузуунче чурттакчы чоннуң шупту кезектеринден төлээлер база бистиң оппонентилеривис кирип турар. Yзелдер аңгылажып турза-даа, төрээн чериниң салым-чолу дээш дүвүреп, Россияның Президентизиниң саналдаан угланыышкынын деткээн кижилерни чидирбези чугула. 
    Бистиң бо бодалывыс ам эрге-чагыргадан хамаарышпас, бот-тускайлаң организацияже шилчий бээринге өөрүп тур мен. Улусчу фронт долу, үнелиг дискуссия шөлчүгежи болур ужурлуг. Аңаа даянып алгаш, республиканың кол, чидиг айтырыгларынга хамаарышкан улусчу чугаалажыышкыннарны калбаа-биле чорудар. Өөредилге, кадык камгалалы, өскүс арткан база инвалид уругларның камгалалы, күш-ажылчы хамаарылгалар, чуртталга-коммунал ажыл-агыйы, улустар аразының харылзаалары болгаш оон-даа хөй угланыышкыннар езугаар дискуссия шөлчүгештерин тургузары арткан. 
   Дараазында Тыва Республикада РУФ-туң оргкомитединиң кежигүнү, конференцияның киржикчизи Вера Лапшакова: «Донда Ростов хоорайга конференция меңээ канчаар сагындырып артканын кыска чугаалайн. Аңаа 35 уругну азырап алган иеден эгелээш, бүгү Россияны төлээлээн хөй-ниити организацияларының удуртукчуларынга чедир кижилер киришкен. Чыышка янзы-бүрү чидиг айтырыгларны көдүрүп, изиг-изиг сайгарышкан. Бир дугаарында кижи бүрүзүн дүвүредип чоруур күш-ажыл төлевириниң эң биче хемчээлиниң дугайында айтырыг тургустунган. Беш муң бичии ажыг акша-биле кижи чүнү садып ап болурул? Ынчангаш бо адырга шыңгыы шиитпир негеттинип келген дээрзин маргылдаалыг чугаалар бадыткаан. Барык шупту ажылчын бөлүктерге «Россияның чөленгиижи» организациязы үзел-бодалдарын илередип чугаалаан. Олар сайгарлыкчы чоруктуң сонуургалдарын камгалап турар болганда, аңаа хамаарыштыр чидиг айтырыгларны хөйү-биле көдүрген. Чижээлээрге, хууда сайгарлыкчыларның камгаладылга дадывырларының дугайында. Бо талазы-биле 2013 чылдан тура киирген дүрүмнер уржуундан 350 муң ажыг хууда сайгарлыкчылар ажыл-чорудулгазын хаар ужурга таварышкан. Чылда орулгазы 150 хире муң рубль, көдээ суурда биче сайгарлыкчыга 37 муң рубль түңнүг камгаладылга дадывыры төлээри берге.

(Уланчызын "Шын" солуннуң дараазында үнүдүрүлгезинден номчуңар.)

Азияна ТАУ.
Виталий Шайфулинниң тырттырган чуруу.