Тываның Баштыңы кызыл дипломнуг доозукчулар-биле чаңчыл езугаар ужурашкан

 Тываның Баштыңы кызыл дипломнуглар-биле Тываның социал-экономиктиг хөгжүлдезиниң, аныяктарны деткиириниң, орус болгаш тыва дылдарның, улусчу ужур-чаңчылдарның дугайында чугаалашкан. Тываның Экономика яамызының дыңнадыы-биле алырга, бо чылын өөредилге черлерин кызыл диплом-биле 301 кижи дооскан, эрткен чылга деңнээрге 2,5 катап хөй. Оларның 45-и республикадан дашкаар дээди өөредилге черлериниң, 78-зи – Тываның күрүне университединиң, 178-зи – ортумак тускай өөредилге черлериниң доозукчулары. 

 Тываның Баштыңы, яамылар болгаш ведомстволар удуртукчулары-биле чаңчыл болган ужурадылгага чурттуң аңгы-аңгы дээди өөредилге черлерин кызыл дипломнуг дооскан 40 аныяк специалистер келген. Оларның чартык кезии өөредилге албан черлеринде, «Тываэнерго» ААН-да, кожуун чагыргаларында, яамыларда болгаш өске-даа организацияларда ажылда тургустунган. Республиканың хөгжүлдезинге кадрларның хереглели болгаш бурунгаар сорулгаларындан эгелээш, аныяк специалистерни ажылга тургузары болгаш социал деткимчезинге чедир, хөй талалыг айтырыгларны сайгарып чугаалашкан.

  Тываның Чазааның кадрлар политиказын, бирги ээлчегде, улус ажыл-агыйының аңгы-аңгы адырларында кадрларның чедишпес чоруун чайладыры-биле, республикада социал-экономиктиг болгаш үлетпүр инвестиция төлевилелдери-биле холбаалыг кадрларга күрүне чагыы езугаар чорудуп турарын Тываның Баштыңы чугаалаан. Ындыг төлевилелдерни боттандырар бир кол негелде - бүдүрүлгениң ажылдакчыларының ниити санының 60-дан эвээш эвес хуузунга Тываның чурттакчыларын ажылче албан алыры. 

 Тожуда «Лунсин» КХН-ниң полиметалл руда даг-тывыш комбинадында ажылдап турарларның ниити санының 80 хуузу - тус черниң чурттакчылары. Шак ындыг негелдени тывыш үлетпүрүнүң өске-даа компанияларында салган, ындыг болзажок инженер-техниктик составка тус чер специалистери оон-даа хөй турар болза эки. Ооң кол чылдагааны – школалар доозукчулары өске мергежилдерни шилип алыр болгаш, олар хереглел чок артып турарында. 

 Сөөлгү чылдарда Шолбан Кара-оолдуң хууда айтыышкыны-биле, кызыл дипломнуг, чаа дооскан специалистерни ажылга тургузар хүлээлге чазакта чок-даа болза, чогуур яамылар аныяктарга ажылды дилеп, тургустунарынга деткимчени көргүзүп турар. Түңнелдер бар, ындыг болзажок, өөредилге чериниң доозукчузунуң бодундан дыка хөй чүүлдер хамааржыр – хууда идепкейи база күш-ажылчы ажыл-ижин кудуку деңнелден эгелээринге белени деп, чазак даргазы демдеглээн. Бо хүнде кызыл дипломнугларның магистратура, аспирантура болгаш өске мергежилдерде өөредилгезин уламчылай бергеннерни санаваска, чугаалажылга соонда 141 кижи ведомстволарның аңгы-аңгы организацияларында ажылдай берген, 54 кижи ам-даа дилээшкинде.

  Ажылга тургустунарындан аңгыда чурттаар чер айтырыы аныяктарга чидиг айтырыг болуп артпышаан. Тываның Чазаа аныяк специалистерге социал деткимче кылдыр ипотека чээлизиниң хуузунга субсидия бээрин көрген. Көдээ черлерже ажылдап чоруп турарларже онза кичээнгейни углаан: чурттаар бажың тудуп алырынга 210 кубометр халас ыяшты аңгылаар, уруглар садынга олутту бирги ээлчегде бээр. Муниципалдыг звенога ажыл - чүткүлдүг аныяк специалистерге тулган школа болгаш келир үезинде улуг ужур-дуза дээрзин, чазак даргазы демдеглээн. Республиканың чазаанче кадрлар шилиирде, эрге-чагырганың район системазынга эргелеп-башкарар арга-дуржулгазын албан өөренип көөрүн, Тываның Баштыңы чугаалаан. 

 Ужуражылга үезинде өөредилге албан черлеринде орус, тыва дылдарга өөредилге айтырыы, амыдыралда ооң ажыглалының деңнелинге хамаарыштыр дискуссия болган. Школа назыны четпээн уругларга чогаалдарны үндүрери, ниитизи-биле тыва дылды кадагалаары чугула дээн чамдык аныяк специалистерниң саналы-биле Шолбан Кара-оол чөпшээрешкен, ындыг болзажок Тывада ийи дылдың сайзыралының, школага орус болгаш тыва дылдарга өөредир дугайында күрүне политиказы барын айыткан. 

 Улусчу ужур-чаңчылдар чылын чарлааны – ужуражылганың аңгы темазы болган. Тыва чоннуң ужур-чаңчылдарын болгаш культуразын кадагалаары - аныяктарга амгы үениң эң-не хөлзээзинниг болгаш чидиг айтырыглары дээрзи илереттинген. Боттарының ам бо хүнде арткан эң-не ханы сагыш-сеткил үндезиннеринче чонну ээлдирип, чидип бар чаңчылдарывысты катап эгидип база кадагалап, сайзыратканы дээш Тываның Баштыңынга өөрүп четтиргенин ужуражылганың киржикчилери илереткен. 

 Чамдык улусчу ужур-чаңчылдарны шинчилээр талазы-биле төлевилелди Тываның күрүне университединиң бир доозукчузу саналдаан, ону республиканың Экономика болгаш Аныяктар яамызының деңнелинге көөрүн шиитпирлээн. Тываның Баштыңы ужуражылгада киржип турар ведомстволарның удуртукчуларынга чогуур даалгаларны берген. 

 Тывада төрүттүнген чаштарның чартыы бадылга чок өг-бүлелерде азы бот иелерде төрүттүнүп турар деп дүвүрелди көдүрүп, тыва чоннуң езулалдары-биле алырга хайгаарал чок ажы-төл кажан-даа турбаанын, Кызылдың 15 дугаар лицейиниң аныяк башкызы Алена Олеговна чугаалаан. Ынчангаш аныяк башкының бодалы-биле, Тыва эр кижиниң алдар-адының дүрүмнеринче бодунуң ажы-төлү, оларның материалдыг болгаш сагыш-сеткил чаагай чоруу дээш ада харыысалга дугайында аңгы пунктуну киирери чугула. Республиканың баштыңы саналды деткип, хөй-ниити организацияларынга ону сайгарып көөр даалганы берген.

  Кызыл дипломнуглар-биле ужуражылганы доозуп тура, аныяк специалистерге шилип алган оруунга чедиишкиннерни, сорулгаларын чедип алыр дээш сыныш чок чорукту, төрээн черинге ынакшылды болгаш ону чаа бедиктерже көдүрер дээн чүткүлдү Шолбан Кара-оол күзээн: «Төрээн республиказынга бердиниишкин болгаш ынакшыл, чонунуң сонуургалдарын камгалаарынга белени, профессионал чорук, тура-сорук, бодунуң арга-шынарындан артык ажылдаар күзел – республикага бөгүн херек специалистиң кол шынарлары-дыр, ону кезээде деткииринге белен бис».