Шахтер хүнүнге тураскааткан хуралга республика школаларының «шахтер» класстарының өөреникчилери бир дугаар киришкен

 Чаа өөредилге чылында Тываның школаларында даг мергежилинче угланыышкынныг өөредилге класстарын ажыткан. «Шахтер» класстарынга өөредилге чорудуун организастаар тускай программаны ажылдап кылган. Шенелде чорудар 5 школаны тодараткан. Ол школаларда бир классты-ла тускайлаан. Өөреникчилер 8 класстан эгелеп хандыр өөредир тускай программа-биле өөренип эгелээр. Даг херээниң тускай бүдүрүлгелери болгаш специалистери өөредилге чорудуунга киржир. 

 Улуг-хүнде Тываның Чазаанга хөмүр-даш тывыш компанияларының төлээлериниң, адырның хоочуннарының болгаш мурнакчы ажылдакчыларның киржилгези-биле бүгү-российжи байырлал - Шахтернуң хүнүнге тураскааткан хурал болуп эрткен. Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол чыылганнарга байырны чедиргеш, чуртталгазының хөй чылдарын ажыктыг казымалдар казып тыварынга тураскааткан кижилерниң адрезинге онза өөрүп четтириишкинни чедирген. Кызылдың № 15 лицейиниң «шахтер» клазының өөреникчилери үлетпүр адырының ажылдакчыларынга профессионал байырлалы-биле байырны чедирген.

  Тываның Баштыңы республиканың экономиказының эң кол болгаш берге адырының амгы байдалын чугаалап тура, мону демдеглээн: «Бөгүн даг-тывыш адыры шакпынчаан, 2015 чылда 500 муң ажыг хөмүр-дашты каскан, эрткен чылдың бо үезинге деңнээрге 50 хуу хөй. Кузбасстың чыдыны-биле дең чыгыы Улуг-Хем хөмүр-даш бассейниниң курлавырларын республиканың территориязында үш компания - «Тываның даг-руда компаниязы», «Тываның энергетика үлетпүр компаниязы», «Межегей хөмүр-даш» болбаазырадып турар. Тываның хөмүр-даш чыдынында 20 млн. ажыг тонна «кара алдын» бар. Ийи чыл болгаш «Улуг-Хем хөмүр-даш» бүдүрүлгези ажылдап эгелеп, хөмүрнү уургайдан казар арганы ажыглаар. Тыва хөмүр-даш бүдүрүлгелери чүгле регионнуң рыногун эвес, а чурттуң өске субъектилерин хандырып, Азия-Оожум океан регионунуң рыногунче оруу ажыттынарынга бүзүрээр мен».

  Хөмүр-тывыш адырының мурнунда сорулгалар транспорт системазының хөгжүлдезинден – демир-орук тудуундан хамааржыр. РФ-тиң Президентизи Владимир Путинниң, РФ-тиң камгалал сайыды Сергей Шойгунуң деткээни «Кызыл-Курагино» төлевилел 2025 чылга чедир Тываның социал-экономиктиг хөгжүлдезин тодараткан өзек төлевилелдер санынче кирген. Бо улуг төлевилел РФ-тиң Чазааның деңнелинде бүгү чөпшээрелдерни алган болгаш, күүседир кылдыр бадылаттынган. Төлевилелди тускай сорулгалыг болгаш шудургу боттандырары-биле инвесторларны хаара тудар.  Бөгүн хөмүр-даш үлетпүрүнде 1 муң ажыг кижи ажылдап турар, адырда ортумак шалың 40 муң ажыг рубль болуп, регионда ортумак шалыңдан 1,5 катап хөй. 

 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол, тыва хөмүр-даш тывыш компанияларының ажылчыннарны таарымчалыг байдалдар-биле хандырар дээн чүткүлүн демдеглеп, чуртта саң-хөөнүң берге байдалының үезинде массалыг кызырлыышкыннар кылбайн, социал турум чорукту хевээр арттырып турары дээш, бүдүрүлгелерниң удуртукчуларынга четтиргенин илереткен: «Бүдүрүлге акшаны ажылдап ап турар – ол шын. Ындыг болзажок, республиканың рыногунда монополисчи эрге-байдалыңарны хөлүн эртире бербезиңерни база хереглекчилерниң дугайында бодап турарыңарны чугаалаксаан ийик мен. Чаа хөмүр-даш тывыш компаниялары тыптып, оларның аразында «Улуг-Хем-хөмүр» компаниязы, хөмүр-даштың өртээн чиигедиптерге, бистиң хереглекчилеривис ойнап алыр аргалыг».

 Республиканың удуртулгазы тывыш адырын аныяк специалистер-биле хандырарының кадр политиказын боттандырып турарын чазак даргазы демдеглээн. Сөөлгү чеди чылда Москваның даг университедин Тывадан 63 аныяк кижи дооскан. «Байкалдың чүрээ» чайгы лагерьниң «хөмүр-даш ээлчээнде» Кызылдың № 1 школазындан бөлүк уруглар ийи дугаар чыл улаштыр дыштанып турар. Тываның Баштыңының даалгазы-биле республиканың школаларында профориентация ажылы күштелген: Кызылдың № 15 лицейинде, Бай-Хаактың, Хову-Аксының, Элегес-Аксының, Каа-Хем суурнуң школаларында шахтер класстары ажыттынган. 

 «Тываның энергетика үлетпүр компаниязы» ХАН-ның чиңгине директорунуң бирги оралакчызы Андрей Чурин адырның ажылдакчыларынга байырны чедирген. Сөөлгү 10 чылда хөмүр-даш үлетпүрү турум хөгжүлдеде дээрзин ол демдеглээн. Ол үениң дургузунда тывыштың хемчээли дөрт катап өскен, адырже инвестиция хаара тудары 4 катап көвүдээн болгаш келир өйже идегел-биле көрүп турар. 

 Тываның тывыш адырын хандырарынга транспорт хандырылгазының айтырыын ол кичээнгейге алган: «Чуртта саң-хөөнүң берге байдалы турзажок, «Тываның энергетика үлетпүр корпорациязы» ХАН «Кызыл–Курагино» демир-орук тудуу биле Тывада кол чиг эт баазазы-биле холбаалыг Ыраккы чөөн чүкте хөмүр-даш терминалы - инвестиция төлевилелдерин боттандырарын уламчылап турар. Корпорацияның кол сорулгазы – Элегес хөмүр-даш чыдынын шиңгээтпишаан республиканың комплекстиг хөгжүлдезин, чугула инфраструктура тудуун чорудуп, чоорту Азия-Оожум океан регионунда чурттарның рыногунга хөмүр-дашты саарарын чедип алыры». 

 «Межегей хөмүр-даш» башкарыкчы компания» КХН-ниң чиңгине директорунуң хүлээлгезин күүседип турар Александр Хабаров хөмүр казып-тыварынга чаа технологиялар ажыглалының дугайында чугаалаан: «Бистиң бүдүрүлге казып тыварының австралийжи системазын шилип алган, технологтуг чорудулганың айыыл чок чоруун бедии-биле хандырып, күш-ажылдың бүдүрүкчүлүүн улгаттырган. Бөгүн бүдүрүлгениң эң-не чаа аргаларын казып-тыварында ажыглап, ам-даа чаа технологияларны киирер планныг бис».

 «Тываның даг-руда компаниязы» КХН-ниң чиңгине директорунуң хүлээлгезин күүседип турар Валерий Куликов байырлыг чугаазында, Чадаана биле Каа-Хемниң чыдынындан хөмүр-дашты казып эгелээнден бээр 50 чыл болганын, Каа-Хем хөмүр-даш уургайының тургустунганының болгаш хөгжүлдезиниң, амгы үе чадазының дугайында демдеглээн. Кызылдың № 15 лицейиниң «шахтер» клазының өөреникчилери адырның ажылдакчыларынга профессионал байырлалы-биле байырны чедирген. Келир үениң специалистери тывыш үлетпүрүнүң хоочуннарынга тускай белектерни тудускан. 

 Шахтернуң хүнүнүң байырлалы Арат шөлүнге «Фабрика» бөлүктүң конкцерти-биле уламчылаан. ТР-ниң Чазааның бажыңынга Шахтернуң хүнүнге алдар болдурган байырлыг хуралда болгаш Кызылдың төп шөлүнге хөмүр-даш тывыш адырының мурнакчыларынга күрүне шаңналдарын тывыскан. 

 Хөмүр-даш компанияларының бүдүрүлгелериниң 10 ажылдакчызынга: Дмитрий Михайлович Блинов, Елена Владимировна Гуркова, Геннадий Дмитриевич Задавин, Михаил Александрович Кузовлев, Тана-Херел Айдан-оолович Куулар, Евгений Анатольевич Лобанов, Егор Викторович Моломдай, Владимир Исмаилжанович Мухамедов, Александр Геннадьевич Ремарчук, Анастасия Валерьевна Шеховцеваны Тыва Республиканың Баштыңының Өөрүп четтириишкин бижиин тывыскан. 

 Тыва Республиканың Баштыңының Хүндүлел бижии-биле: Сергей Юрьевич Бажин, Юрий Алексеевич Варфоломеев, Анатолий Анатольевич Литвиненко, Георгий Георгиевич Марченко, Шораан Хаяевич Ооржакты шаңнаан.