Тываның биче бизнезинге ыяш белеткели таарымчалыг апаар

 Тываның Баштыңы республиканың арга-арыг комитединге биче болгаш ортумак бизнеске коммерциялыг ыяшты белеткээринге чөпшээрел бээр талазы-биле регион хоойлуларынга өскерилгелерни киирер даалганы берген. Ооң мурнундагы бизнестиң биче бүдүрүлгелинге ыяш белеткээринге кызыгаарлаашкыннар РФ-тиң Арга-арыг кодекизинге өскерилгелерни кииргени-биле, өскерилген. Ам ыяшты белеткээр черни арендага ап турбайн, бүрүнү-биле белеткеп алыр аргалыг.

  Тываның арга-арыг комитединиң специалистериниң дыңнадыы-биле алырга, Арга-арыг кодекизи езугаар ыяш белеткээрде арга-арыгның чер участогун чүгле арендага алыр турган. Ону биче бүдүрүлгелер бүрүнү-биле ажыглап шыдавас турган, чүге дизе арендаторларга арга-арыгны хайгаараар болгаш камгалаар хүлээлге база онаажыр. Ыяш белеткээр дээш чер участогун алган сайгарлыкчы бодунуң акша-хөреңгизи-биле арга-арыг тургузуунуң ажылдарын чорудуп, орукту тудуп, үрезинни чыып, питомникти тудар. Шак ындыг аар чүъктү чүгле улуг ыяш белеткээр компаниялар чүктеп шыдаар. Ынчангаш биче бизнес экономиканың ол адырындан, берти дизе ол черден, үндүр кыстырыптары чажыт эвес турган. 

  Тывада ыяш белеткээр улуг бүдүрүлгелер чок болганындан, тудуг ыяжынга хереглел дыка улуг болзажок, ооң чүгле 7-ле хуузу хандыртынып турган. Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол бодунуң чарлыы-биле чамдык бөлүктүң хамаатыларынга – хөй ажы-төлдүг өг-бүлелерге, көдээ черде ажылдап турар аныяк специалистерге, дайынның хоочуннарынга, инвалидтерге дээш, өскелерге-даа бажың тудуп алырынга ыяшты бүрүнү-биле анаа-ла өртектерге садарын чөпшээрээн турган. Ындыг чүүл Тываның ыяш белеткээр болгаш болбаазырадыр бизнезин деткип турза-даа, ыяш белеткээринге чөпшээрээн хемчээлдиң эвээш болганындан, байдал чогумчалыг эвес турган. 

 Тываның Чазааның ыяш белеткээр адырда дүрүмнерни калбартыр талазы-биле кылып турган ажыл-чорудулгазы бадыткаттынып, ону РФ-тиң Арга-арыг кодекизиниң дүрүмнеринде киирген. Биче болгаш ортумак бизнестиң бүдүрүлгелеринге арга-арыгны садып-саарарының даңзызын немеп, кезер арга-арыгның аар өртектиг арендазының орнунга арга-арыгның садар чер участогу-биле орнап ап болур. Кымга, кандыг өртекке кезер арга-арыгны садарын регион бодунуң нормативтиг актылары-биле тодарадыр. 

 Арга-арыгны садып алырынга чөпшээрелди бөдүүнчүткени биче бизнеске таарымчалыг апарган. Аренда керээзинден арга-арыг тургузуунуң ажылдарынга хүлээлгени ап каапкан. Участокту арендалаарының өртээнге арга-арыгны камгалаарын болгаш катап тургузарын киирген. Федералдыг чазактың бадылааны ниити методика-биле регион бүрүзү боттары тургузуп болур. 

 Кезер арга-арыгны сатканындан база арендалаанындан кирген акша республика бюджединче кирер. Ол республика бюджедин чүгле долдурар эвес, арга-арыг ажыл-агыйының белеткел богаш болбаазырадылга үлетпүрүн хөгжүдеринге, тудугнуң хемчээлин улгаттырарынга, көдээниң чурттакчыларын ажыл-биле хандырарынга идиг болур.