Инновацияның федералдыг конкурузунга Тывага хөмүр брикеттээр завод тудуунуң төлевилели тиилээн

09.07.2015 Республика эрге-чагыргазының деткимчези-биле «Хайдып девелопмент» тыва тудуг компаниязы «Регионнар – турум хөгжүлдеже» конкурстуң хөй-ниити премиязын чаалап алган. Тываның Экономика яамызы-биле кады Кызыл хоорайга хөмүр-даш брикеттерин бүдүрер завод тудар төлевилел конкурс шилилгезиниң бүгү чадаларын эрткеш, федералдыг конкурстуң инвестиция фондузундан акшаландырышкынны алыр кордакчылар санында бадылаттынган. Компанияның чиңгине директору Чингис Хайдып, төлевилелдиң үнези 130 млн. рубль, ооң 40 миллионун сайгарлыкчы бодунуң салыышкыны кылдыр киирген, а артканын чиигелделиг тускай сорлгалыг чээшкин кылдыр фонд бээрин дыңнаткан. Тываның Экономика яамызының медээзи-биле, хөмүр брикеттээриниң төлевилели 82 регионнардан 3600 ажыг чагыглар аразынга мөөрейлешкен. Төнчү чадада 56 регионнуң чүгле 156 төлевилели арткан. Оларның аразында тыва төлевилел база бар. 2015 чылда конкурстуң инвестиция фондузунда тускайлаан 90 млрд. ажыг рубльди арткан ол төлевилелдерге үлештирер. «Хайдып девелопмент» компанияның российжи конкурсче идип үндүрген хөмүр брикеттээр төлевилели, тыва эртемденнерниң ажылдап кылганы технологиялар-биле, тыва хөмүр-даштың холуксаазындан экологтуг арыг одаар чүүлдү бүдүрер. Инвестиция дугуржулгазының негелдези-биле компанияның заводу 5 чыл эрткенде долу күш-биле ажылдап, 16 муң өрегелерниң, 54 микрокотельнаяларның хереглелин дуглаары-биле, чылда 60 муң тонна хөмүр-даш брикедин бүдүрер. Республиканың эрге-чагыргазы, заводтуң ачызында, найысылалдың эң-не чидиг айтырыын – кышкы үеде даш хөмүр одаанындан агаарның хөөленирин чайладыр планныг. Амгы үеде хөмүр одаанындан агаарның хирленип турарын өөренип көргеш, Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң негелдези-биле, хоорайның мэриязы печка-биле одаар бажыңнар тудуунга чөпшээрел бээрин түр када соксаткан. Анаа хөмүр-дашка көөрде брикет экологтуг арыг, хоралыг бүдүмелдер чок, хып тура хөө болгаш угаарлыг газ үндүрбес, чыт база чок. База ол ышкаш үр кывар болгаш чылыгны ол-ла деңнелге тудар шынарларлыг. 2014 чылда «Хайдып девелопмент» брикеттээн одаар чүүлдүң шенелде партиязын Красноярск крайның бир заводунга үндүрген. Хереглекчилерниң бирги үнелели эки болган, деп Тываның Экономика яамызы дыңнаткан. «Бо чылын бүдүрүлгени шимчедип, Кызылга брикеттер саарылгазын эгелээр планныг бис. Краснояркиге бүдүрген шенелде партиявыска көөрде, республикага бүдүрген брикеттерниң өртээ ийи катап чиик боорда, бир тонна хөмүр-даш өртээ-биле дең болур. А кыварының шынары болгаш чылыг бээр талазы-биле, шенелдеден билдингени, бир тонна брикет ийи тонна хөмүр-дашка дең» - деп, Чингис Хайдып чугаалаан. «Регионнар – турум хөгжүлдеже» конкурска Тывадан 2 млрд. рубль түңнүг 5 төлевилел киришкен. Шилилдениң 9 чадазын чүгле «Хайдып девелопмент» эртип шыдаан. А артканнары төлевилелдиң 10 хуузун кады акшаландырар конкурстуң албан күүседир негелдезин хандырып шыдавааны-биле, дараазында чадаларже эртпейн барган. Ынчалза-даа төлевилелдерниң авторлары акшаландырыышкынның дөстерин тып алыр болза, федералдыг конкурска улаштыр киржир эргелиг.