Тыва Республиканың Чазааның болгаш Дээди Хуралының каттышкындан чөвүлелдери

Республиканың Чазааның болгаш Дээди Хуралының чөвүлелдериниң кады эрттирген ээлчеглиг хуралы март 18-те болган, аңаа юбилейлиг 2014 чылга белеткелдиң айтырыгларын чугаалашкан болгаш депутаттарның болгаш бүгү деңнелдиң күүсекчи эрге-чагыргаларының ниити шиитпирлээр айтырыгларын сайгарган.
    Республиканың эң чугула айтырыгларын шиитпирлээринге дээштиг кады ажылдажылганы Тываның Чазааның кежигүннери болгаш депутаттар дугуржуп алганнар. Эрге-чагырганың бүгү деңнелдеринге, республиканың чурттакчы бүрүзүнге хамааржыр айтырыгларны шиитпирлээриниң кол-кол быраларын тодарадып турар хоойлуларны болгаш нормативтиг өске-даа эрге-хоойлу актыларын ажылдап кылырын болгаш хүлээп алырын депутаттар кол хүлээлгези деп санап турар дээрзин парламент удуртукчузу Каң-оол Даваа демдеглээн.
    «Ындыг ажылды кылып турар бис—деп, Каң-оол Тимурович уламчылаан. — Чазактың саналдааны «Чаңгыс суур—чаңгыс бүдүрүлге» деп чугула экономиктиг төлевилели чүгле чогуур нормативтиг документилерни хүлээп алган соонда ажылдаарының боттуг программазы апаар. Аңаа субсидиялар тыпсыры, муниципалдыг тургузугларга, биче болгаш ортумак бизнеске күрүне деткимчезин көргүзериниң аргалары, чээли алырынга дуза, оран-сава хөлезилээринге чиигелделер, үндүрүг чиигелделери, продукцияны күрүнениң массалыг информация чепсектеринге рекламалаары дээш, өске-даа хөй-хөй чүүлдер кирер ужурлуг».
   Бо угланыышкынга эрге-чагырганың ийи адырының чогумчалыг ажылын хуралдың киржикчилери демдеглээннер. Регионнуң мурнунда тургустунган сорулганың хемчээлиниң улуу оон-даа үр хуусаалыг хоойлужудулга планнаашкынын негеп турар деп, Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол демдеглээн. Парламентиниң кол-кол комитеттеринге болгаш кол-кол яамыларга юбилейлиг төлевилел бүрүзүн чедиишкинниг күүседиринге эргежок чугула хоойлу ажылдап кылыр ажылдың 2013 чылда планының талазы-биле саналдарын ажылдап кылырын болгаш киирерин дааскан.
     Деткимче дээш өөрүп четтиргенин Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол илергейлээн болгаш депутаттарның онзагай ролю чүгле оларның чедиишкинниг боттандырып турар хоойлу ажылдап кылыры эвес, соңгукчуларга чогумчалыг сеткил-хөөннү тургузары, боттарының сөзү болгаш ажыл-херээ-биле кижилерни чаагай ажыл-херектерже хаара тудары болур дээрзин демдеглээн. Республиканың амыдыралынга парламентарийлерниң ындыг киржилгези юбилейге чедир чыл безин четпес үе арткан турда онза чугула болуп турар.

Ол ышкаш хурал үезинде Тываның Чазааның Даргазы Шолбан Кара-оолдуң «Чүс чылдың базымнары» деп төлевилелге дүүштүр саналдааны «Спортту—бажыңнар чанынче» деп төлевилелиниң күүселдезиниң чоруп турарын сайгарып чугаалашкан. Тываның Аныяктар болгаш спорт херектериниң талазы-биле яамызының дыңнатканын езугаар алырга, төлевилелдиң бирги үе-чадазы доозулган. Аңаа бажыңнар чанының байдалын өөренип көрген, спорт дериг-херекселдерин каяа тургузарын тодараткан.
     Чижээ, Тываның найысылалы Кызыл хоорайда чаштарга болгаш элээдилерге спорт комплекстерин тургузар ужурлуг 200 хире бажыңнар девискээрлери бар. Ындыг комплекске чүү кирерин база шиитпирлээннер. Амгы үениң аныяктарын эң сонуургадыр спорттуң хевирлери—футбол, баскетбол, волейбол болгаш чоокта чаа тыптып келген скейтборд, паркур, роллер-спорт болуп турар дээрзин яамының специалистери чугаалааннар. Ынчангаш чаңчыл болган оюннар эрттирер шөлдерден аңгыда, нарын чуңгулаашкын болгаш арга-хоргалар ажыглаар спортка ынактарга 3 хире скейт-парктарны тудары чугула деп, яамы санап турар.
     Парламентарийлер ол хуралга республикада муниципалдыг административтиг комиссияларның ажыл-чорудулгазының болгаш административтиг чурум хажыдыышкыннарының дугайында регион кодекизин ажыглап турарының ажыктыының дугайында илеткелди белеткээннер. Дээди Хуралдың айыыл чок чорук болгаш кызыгаар айтырыгларының талазы-биле комитединиң дыңнатканын езугаар алырга, административтиг комиссиялар долу күш-биле тургустунган болгаш хөй-ниитиниң корум-чурумун тударынга дээштиг чепсек апарган. Тываның муниципалдыг 19 тургузугларының 15-жинде ындыг комиссиялар тургустунган болгаш багай эвес түңнелдерни көргүзүп турар. Ылаңгыя Кызыл хоорайда тургустунган комиссияның ажылы көскү, эрткен чылын 488 административтиг херектерни сайгарган, 348 кижиге ниитизи-биле 744,6 муң рубль түңнүг торгаалды онааган.
    Административтиг комиссияларның ажылының дээштиин бедидер дизе, регион деңнелинден тус чер бот-башкарылга органнарынче дамчыткан тус-тус бүрүн эргелерин күүседип турарынга хайгааралды эрге-чагыргаларның күштелдирери эргежок чугула деп, Дээди Хуралдың эксперттери санап турар. Комиссияларның ажылының дуржулгазын сайгарарга, административтиг комиссияларның харыысалгалыг секретарьларын Тываның административтиг чурум хажыдыышкыннарының дугайында кодекизиниң негелделерин херек кырында күүседиринге өөредири чугула дээрзин көргүскен.

Долаана САЛЧАК.
"Шын" солун № 33 2013 чылдың март 21, четверг.