Шолбан Кара - оол:"Бай - Хөл" аттыг кооперативтиң алгы - кеш бүдүрүлгезин деткиир бис

Эрзинниң алгы-кеш эттеп даарап турар кижилериниң кылыглары чүгле ол кожууннуң эвес, Тывада кол чүүл кылдыр санаттына берген. Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол республиканың мурнуу кожууннарынга сургакчылап чорааш, Эрзинде «Бай-Хөл» көдээ ажыл-агыйның бүдүрүлге кооперативиниң алгы эттээр болгаш хой кежинден кылыглар даараар цегиниң ажылын онзалап демдеглээн.
   Ук кооперативтиң ажыл-чорудулгазының бо угланыышкынын деткиириниң аргаларын өөренип көөрүн Шолбан Кара-оол экономика сайыды Елена Каратаевага дааскан. Ук цех бодунуң ажылын үш ай бурунгаар эгелээн. Чеди кижиден тургустунган бригаданы ажыл-агый тургускан, ону удуртурун кооператив даргазының оралакчызы Орлан Чигжитке дааскан. Ындыг ажылга арга-дуржулгалыг кижи-дир.

    Цехтиң ажылдакчылары дериг-херекселдерни ажылдадып алган соонда ажыл-херек шуудай берген. Амдыызында бир айда чүс бежен хире алгыны эттеп болбаазырадып турар, ол дээрге ажылдың чүгле эгези деп, олар санааннар. Чиг эт талазы-биле айтырыг база чок, чүге дээрге «Бай-Хөл» дээрге Эрзин кожуунда чогумчалыг ажыл-агыйларның бирээзи болуп турар. 2013 чылдың январь 1-де ооң шээр малының баш саны 17842 четкен, ол ышкаш 68 баш мыйыстыг бода мал, 58 теве бар.
     Республика Баштыңының кээр хүнүнде цехке ажыл бодунуң ээлчээ-биле эгелээн. Бригада кежигүнү кижи бүрүзү бодунга онаажыр хүлээлгезин күүседип турган. Ол үеде чедип келген Чазак Даргазы алгы-кешти эттеп болбаазырадып турарының бүгү чорудулгазын сонуургап, ажыл-агый айтырыгларын ажылчыннар-биле шиитпирлеп, бүдүрүлгениң сайзыралының айтырыгларын сайгарып көрген. Цехтиң оператору Эртине Дульба коллективте ажылгыр кижилер чыылган, олар шупту кызып ажылдап турар, ооң түңнелинде акша-шалыңны өй-шаанда бүрүнү-биле төлеп турар дээрзин дыңнаткан.
     Бөдүүн хой кежин дүктүг хевис кылдыр хуулдурарынга чедир бир неделя хире үе эртер дээрзин цехтиң ажылдакчылары чугаалааннар. Оларның кылыглары чонда негеттинип турар, ынчангаш ону Эрзинниң демдээ деп санап болур. Чылда 1800 алгыны эттеп, автомобиль сандайының 60 шывыгларын, удуур «шоодайларны», чоорганнарны, 600 эжеш хол-хаптарын, 100 ажыг хөректээш тоннарны кылып болур арга бар деп, ажыл-агый санап турар. Алгы эттээриниң дүрүмнеринге күзелдиглерни өөредип база болур.
    Чазак оларга кандыг дуза чедирип болурул деп айтырыгны Шолбан Кара-оол салган. Дуза негеттинип турар чүүлдер-ле хөй. Хамыктың мурнунда бүдүрүлгени сайзырадырынга дериг-херекселдер чедишпес. Даараныр машиналар эргижирээн. Дүк дыраар станоктар база херек, кидис бүдүрүп болур апарганда алгы чымчадыр станоктар база негеттинип келген. Ол ышкаш ажылчыннарның мергежилин бедидери база эргежок чугула.
     Дериг-херекселдер садып алырынга бүдүн чартык миллион хире рубль херек. Амдыызында «Күш-ажыл рыногунда байдалды чавырылдырары» деп тускай сорулгалыг программаның шугуму-биле 111 муң рубльди тускайлаар деп дугурушкан. «Чаңгыс суур—чаңгыс бүдүрүлге» деп төлевилелге киржириниң чагыын киирген, чүге дээрге бодунуң продукциязын Эрзинниң демдээ кылырынга олар бүзүрелдиглер.

Анна Лачугина
Виталий Шайфулинниң  тырттырган чуруу.

"Шын"солундан алдынган