Хоочуннарны чаа үениң техниказынга өөреткен

 Эрткен неделяда Тываның кадрлар мергежилин бедидер болгаш эде белеткээр институдунга Кызыл хоорайның Хоочуннар чөвүлели болгаш Пенсионерлер эвилели күзелдиг хоочуннарга компьютерге өөредилгени организастаан. Аңаа ниитизи-биле 20 кижи келген.
    ТР-ниң Хоочуннар чөвүлелиниң даргазы Сагаан-оол Долгар, Кызыл хоорайның Хоочуннар чөвүлелиниң даргазы Ольга Дамдын компьютерни өөренип алырынче хоочуннарны эвилелдеп, алызы барып, Интернет амыдыралга аажок ажыктыг, бажың-балгадындан үнмейн, социал, коммунал-даа төлевирлерни төлеп алыр дээш, оон-даа өске дузазы улуг дээрзин демдеглээн. Шынап-ла, амгы үеде техника сайзыралы аажок дүрген чоруп олурар болгай. Улуг, аныяк-даа дивейн, Интернет таварыштыр садыгланып, даргаларже билдириишкин чорудуп, херек медээни көрүп ап, ырак черлерде төрел-дөргүлү, эш-өөрү-биле чугаалажып, чагаалажып турар апарган. Өөренир дээш келген хоочуннарның күзел-чүткүлдүүн, тура-соруктуун оларның арын-шырайындан-на эскердим. Компьютер баарынга олурупкаш, улуг сонуургал-биле көрүп, бүгү техниканы хайгаарап олурарын аажок сонуургап чаптадым. Ылаңгыя ында келген 65-80 харга чедир хоочуннарга Таисья Санчиевна Тюлюшту, Серенма Санчиевна Кууларны, Шурумаа Шулукаевна Шулууну, Мария Шожукпанны, Анай Балчировна биле Валерий Ховалыгович Кара-оолдарны, Сүт-Хөлден Валентина Тоорукпаевна Ондарны дээш, өскелерни-даа хамаарыштырып болур.
   Институттуң сан болгаш информатика кафедразының эргелекчизи Болат Самбуу хоочуннарны эвилең-ээлдек өөредип, оларга бүгү чүүлдерни айтып берип, чедимчелиг тайылбырлады. Компьютер техниказының кажан, каяа, чүнү, канчаар кылдыр тыптып келгенин, ооң очулгазын чыылганнар аажок сонуургап дыңнаан. Домактар парлаарынга өөредири-биле улуг назылыгларны белеткеп, чүнү канчаарын, кайнаар базарын башкы айтып бээрге, «өөреникчилер» ол-ла ояар көргүзүп олурдулар. Хоочуннар кымдан артык дыңнангыр, идепкейлиг, сундулуг өөреникчилер дээрзин Болат Какалович демдегледи.
    Кызыл хоорайның Хоочуннар чөвүлелиниң даргазы Ольга Дамдынның чугаалап турары-биле алырга, Тыва Республиканың Баштыңы—Чазааның Даргазы Шолбан Кара-оолдуң ТР-ниң Дээди Хуралынга (парламентизинге) кылган айыткалын езугаар база ТР-ниң Хоочуннар чөвүлелинге берген даалгазынга даянып алгаш, бир неделяның дургузунда хоочуннарны компьютерге халас өөредип турар. Ниитизи-биле бо чылын 2 бөлүктү өөредири планда кирген. Март айның төнчүзүнде чөвүлелдиң 2012 чылда кылып чоруткан ажылын түңнээн хемчегни организастап эрттирер. Аңаа чыл дургузунда кылып чоруткан ажыл-агыйны сайгарып, фотоотчетту кылыр. Ооң аразында Тиилелгениң 70 чылынга, Кызыл хоорайның 100 чыл оюнга, Россия биле Тываның демнежилгезиниң 100 чыл оюнга тураскааткан хемчеглер чугула болур. Декабрь 22-де ТР-ниң Баштыңының №99 дугаарлыг тускай даалгаларының даңзызы-биле амыдырал байдалы берге хоочуннарны илередип, бажыңында чалгаарап олурар улуг назылыгларны алаактырары-биле оларны янзы-бүрү клубтарже, бөлгүмнерже хаара тударының талазы-биле хемчеглерни ап чорудуп турар. Амгы үеде республикада улуг назылыглар клубтарының даңзызын, ында каш кижи барып турарын тодарадыр ажылдар чоруп турар. Ол ышкаш май 31-де В. Путинниң «Ада-чурттуң Улуг дайынының хоочуннарынга Россия Федерациязының Президентизиниң байыр чедириишкинин тыпсырының дугайында» №1438 дужаалын езугаар 100, 95, 90, 80 харлыг хоочуннарга байыр чедирип, белекти тыпсыры-биле хемчеглерни эрттирип турар. Патриотчу кижизидилге талазы-биле хоорайның школаларының, янзы-бүрү клубтар аразында мөөрейни чарлааны аажок солун. Амгы үеде хоорайның 6, республиканың 4 школазындан мөөрейге киржир дугайында чагыглар кирген. Аныяк-өскен төрээн черин, ооң чонунуң төөгүзүн хандыр билип, угаап чоруур ужурлуг. Ынчангаш хоочуннар чөвүлели өзүп олурар салгалдарга мындыг мөөрейни организастап турар.
   Россияның Күрүне Думазы бажың-балгат хуужударының хуусаазын ам-даа 2 чыл узаткан. Чурттаар оран-савазын, чер девискээрин хуужудуп ап четтикпээн кижилер хоочуннар аразында хөй. Ынчангаш оларга дузаны кадары-биле ТР-ниң болгаш Кызыл хоорайның Хоочуннар чөвүлелинге (ТР-ниң Дээди Хуралы, каб. 107, тел. 3-37-79) документилерин ап алгаш чедип кээрин ТР-ниң Хоочуннар чөвүлели дыңнадып турар. Хоочуннарга кадастр палатазының тускай специалистери документ долдурулгазының талазы-биле тайылбырны чорудар. Бир албан черинге оочурлап, документизин дужаап кааш, бир ай манаарын болдурбазы-биле мындыг хевирлиг акцияны эрттирер.
   Бижээн чүүлүмнү түңнеп тура, черле ынчаш ТР-ниң Хоочуннар чөвүлелиниң чедимчелиг ажыл-агыйын, оларның кезээде бедик тура-соруктуун, кымдан-даа идепкейлиин, бурунгаар күзел-чүткүлдүүн демдеглээри чугула. Шынап-ла, улуг назылыглар хамаанчок, аныяк-өскенниң чамдыызы безин компьютерни чедимчелиг билбес болгай. Ынчангаш мындыг хевирлиг хемчеглерни чорудуп турары чүгле хоочуннарга эвес, а аныяк-өскенге үлегер-чижек болур дээрзи чугаажок.

Алдынай БАДЫ-ХОО.
Алдын-Херел АПЫКААНЫҢ тырттырган чуруу. 

"Шын" солун № 32 2013 чылдың март 19, вторник.