Россия Федерациязының Иштики херектер яамызының реформаларының түңнелинде чамдык ырак-узак чурттакчы черлер камгалал чок арткан деп Тываның Баштыңы санап турар

Полицияның ажылдакчыларының санын кызырып тургаш, ооң салбырларын быжыглап эгелээн чоруктуң уржуундан чамдык ыракта чурттакчылыг черлерде корум-чурум камгалаар кижилер чок апарган.

Ооң дугайында Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Хөй-ниитиниң айыыл чок чорук чөвүлелиниң хуралынга медеглээн, ооң ажылынга ИХЯ-ның, Федералдыг айыыл чок чорук албан эргелелиниң, прокуратураның, Шииткел күүселдезиниң федералдыг албанының Тывада эргелелиниң удуртукчулары, Чазак кежигүннери киришкен.

Республикада корум-чурум хажыдыышкыннарының байдалы дүвүрелди болдуруп турар дээрзин  Чазак Даргазы айыткан. Кем-херек үүлгедир чоруктар-биле демиселдиң чамдык угланыышкыннарында чедиишкиннер бар-даа болза, байдал ниитизи-биле чер албайн турар. «Бир эвес 2008 чылдан 2012 чылга чедир республикага кем-херек үүлгедиишкиннериниң саны чоорту кызырлып  орган болза, амгы үеде ол өзүп эгелээн, шиитпирлиг хемчеглер алыры эргежок чугула апарган»--деп, Шолбан Кара-оол демдеглээн.

Байдалдың мынчаар тургустунуп келгениниң чылдагааны иштики херектер органнарынга кылган чаартылгаларның уржуу деп болур. Чаартылгалар үезинде регионнарның онзагай байдалдарын өөренип көрбээн, чижээлээрге, чурттакчы чоннуң санының эвээжинден чамдык суурларның аразы дыка ырак болгай.

Көдээ черде дыка хөй участок төлээлери чурттаар оран-сава чок, чамдыктары бодунуң участогундан ырак черде чурттап турар. Ооң-биле холбаштыр республика Баштыңы келир чылын эгелээр «Участок төлээзиниң бажыңы» деп акцияга идепкейлиг киржир сорулганы тус чер чагыргаларының удуртукчуларынга салган. Ооң сорулгазы — участок шагдааларын чуртталга бажыңы-биле хандырары болгаш оларны көдээге быжыглаары. Бо талазы-биле кандыг-даа дузаны көдээ чагыргаларга Тываның Чазаа чедирерин  респуб­лика удуртукчузу демдеглээн.

Хөй-ниитиниң корум-чурумун тудары-биле эки тура улусчу дружиналарны катап тургузарынга тус чер бот-башкарылга органнарының ролю улуг дээрзин Шолбан Кара-оол демдеглээн. Бо ажылды республикада каш чыл улаштыр боттандырып келген, чамдык чүүлдер эки эгелеп турар-даа болза, езу барымдаалаар чоруктар ам-даа бар. Улусчу дружиналарның ажыл-чорудулгазын чогуур деңнелге тургузары-биле, улусчу дружинниктиң ат-алдарын бедидери-биле нормативтиг эрге-хоойлу актызын ажылдап кылыр даалганы  республика Баштыңы Юстиция яамызынга дааскан. Ындыг хемчеглерниң бирээзи суурларга эки тура улусчу дружиналар пунктуларын тургузары дээрзин ол санаан.

Орук-патруль албанының стационар постуларын тургузарын Шолбан Кара-оол кол сорулгаларның бирээзи кылдыр санаан.  База-ла чаартылга үезинде ындыг постуларны хагган, ооң түңнелинде оруктар хайгаарал чок арткан. Бо айтырыгны Россияның ИХЯ-зының мурнунга тургусканын ол чугаа­лаан.

Кем-херек үүлгедир чорукка удур демиселге чер-черлерде эрге-чагырга органнарының ролюнче кичээнгейин Тываның Баштыңы угландырган. «Чагыргаларның чамдык төлээлериниң ол ажылды чогуур кичээнгейге албайн турарындан чугула сорулгаларны шиитпирлээринге киришпейн турарындан арага-дары аймаан кайы ха­маанчок садар, ооң түңнелинде эзирик кижилер кем-херек үүлгедир чоруктар  көвүдеп турар. +лүрүүшкүн дээн ышкаш аар кем-херек үүлгедиишкинин анаа-бир чүве кылдыр санаар чоруктар безин бар.

Онза байдалдарның тыптып келир чоруун чайладырының талазы-биле хемчеглерни албан-дужаалдыг кижилерниң харыысалгазын тодарадыр нормативтиг эрге-хоойлу актызын ажылдап кылырын Юстиция яамызынга даасканын Чөвүлелдиң кежигүннеринге республика Баштыңы дыңнаткан.

Хуралдың түңнелинде чамдык доктаалдарны хүлээп алган, оларның аразында арагалаашкынга удур хоойлужудулганың күүселдезин хынаар талазы-биле немелде рейдилерни организастаарынга, хосталгазын казыдып шииткен черлерде кижилер херээн эрттиргеш келирге оларның-биле ажылды күштелдиреринге болгаш оларны ажылга кирип, амыдыралга чаңчыгып алырынга дузаны чедиреринге, соңгулда кампаниязының үезинде соңгулда хоойлужудулгазының  ажыдыышкыннарының дугайында дыңнадырын күзээн хамаатыларга «бүзүрел телефонун» тургузарынга хамаарышкан доктаалдар бар. 

Видеохайгааралдың херекселдерин чүгле оран-саваның иштинге эвес, даштынга база тургузарының талазы-биле ажылды сайгарлыкчылар-биле чорударын, өске черлер-биле катай,  Кызылдың мэриязынга сүмелээн, чүге дээрге өске хоорайларның дуржулгазындан алгаш көөрге, ынчаар кылырга кем-херек үүлгедиишкиннерин илередиринге дуза болуп турар.

Кем-херек үүлгедир чоруктуң деңнелин кызырарынче угланган эвээш эвес сорулгаларны Тываның Баштыңы хурал үезинде эрге-хоойлу камгалаар органнарга болгаш тус чер чагыргаларынга тургускан.

Виталий Шайфулинниң тырттырган чуруктары.