Хуусаадан эрте дужааган

Моолдуң кызыгаарынга чедир автооруктуң тудуу доозулган. Ооң байырлыг ажыдыышкыны эрткен неделяда болган. Аңаа Федералдыг Орук агентилелиниң удуртукчузунуң оралакчызы Игорь Астахов, Тыва Республиканың орук-транспорт комплекизиниң сайыды Олег Косоротов, «М-54» федералдыг оруктуң Тывада эргелелиниң даргазы Андрей Көк, кол инженер Сергей Квашин, орукту кылган «Восток» КХН-ниң чиңгине директору Сергей Уюсов, «Сибмост» ААН-ниң бирги вице-президентизи Владислав Кошкин болгаш өскелер-даа киришкен. Хүндүлүг аалчылар байыр чедиргеш, кызыл кожааны кескен соонда, 20 километр чаа орукту хынаары-биле автомашиналарже олуруп, төнчүзүнге четкеш, ооң шынары амгы үениң негелделеринге дүгжүп турарын демдеглээннер.

Федералдыг автоорук М-54 «Енисейниң» 1048 километринден 1068 километринге чедир орук участогунуң тудуун керээлиг ажылдап турган «Восток» КХН тудуп дооскан. Орук ажылының хемчээлин 3 чылга санаан турган болза, 17 ай иштинде ажылын 100 хуу күүсеткеш, ажыглалче киирген. Ында чер ажылдарын, кылымал тудугларның монтажын чоруткан, асфальт шывыын чаткан. Инженер тургузуглары доозулган, орук демдектери болгаш камгалал херимнерин тургускан.

Игорь Астахов, Федералдыг Орук агентилелиниң удуртукчузунуң оралакчызы:

— Орукту кыска хуусаада кылган-даа болза, ооң шынары амгы үениң негелделеринге дүгжүп турар-дыр. Бо 20 километр-биле чүгле Тыва, кылган организация, орукчулар эвес, а бүгү Россия чоргаарланыр ужурлуг. Кызыгаар заставазындан Цагаан-Тологойга (таможня) чедир 11 километрниң чазаглыг оруунуң төлевилел-чарыгдал документилери кылдынган, амгы үеде хыналдада, ынчалза-даа орукту Тываның балансызынче шилчидип, дамчыдып турар болганда, ону доозары республиканың хүлээлгези болур.

Андрей Көк, «М-54» федералдыг оруктуң Тывада эргелелиниң даргазы:

— Орукту тударының талазы-биле конкурсту 2012 чылдың декабрь айда кылган. Ооң ниити түңү 1 млрд. 500 млн. рубль. Орукту 2015 чылдың октябрь айда дужаар тургаш, бо хире кыска хуусаада ону кылып доосканынга  Росавтоорук, «Восток» КХН, «М-54» федералдыг оруктуң Тывада эргелелиниң киирген үлүг-хуузу аажок улуг дээрзин демдеглээн. 2015 чылда бо орук Тывага хамааржыр апаар, ону дамчыдарынга белеткел ажылдары чоруп турар. Ынчангаш эрткен чылын 450 млн. рубльди немей дилээш, орукту бо чылын төндүрүп, эрте доозупканывыс бо. Келир чылдың январь айдан эгелеп А-162 трассага орук тудуунуң ажылдары көрдүнген чарлыктың үнерин манап турар бис.

Артыш Янзоо, «М-54» федералдыг оруктуң Тывада эргелелиниң орук тудуунуң талазы-биле специализи:

—  1048 километрден 1068 километринге чедир орукту 2007 чылда төлевилелин кылгаш, эгелээн. План езугаар орукту 3 чыл кылыр турган болза, 1 чыл чартык үе дургузунда дооскан бис. Орукту амгы үениң материалдары болгаш чаа технологияларны ажыглап тургаш, кылган.

Николай Хомушку, орук мастери:

— Орукту февраль айдан эгелеп кылып эгелээн. 64 муң хире дөрбелчин метр черни каскаш, таптааш, асфальт адаанга сайны уруп, ону шыпкан. Орук кыдыында оңгарларны суг албас кылдыр плиткалар-биле быжыглаашкынынга бергедээшкин тургустунуп турган. Ооң узуну 16 км. «Восток» КХН-ниң машина-техниказы хөй болгаш шыдашканы ол-дур. Орукчулар чайның изии, кыштың соогу дивейн ажылдап турганының түңнелин бо хүн көрүп тур силер. Баазага ортумаа-биле 300 хире кижи доктаамал чурттавышаан, ажылдап турган. Мында термобудкалар, чемненир чер, чунар-бажың бар. Оон аңгыда баскетбол шөлүнге спортчу хемчеглерни удаа-дараа эрттирери чаңчыл болган. Сөөлгү айларда херээжен орук ажылдакчылары база немешкен. Чүге дизе плиткаларны чүгле салыр эвес, ооң тиглерин чаар, будуур апаар. Баазада Россиядан, республиканың аңгы-аңгы булуңнарындан, ылаңгыя Эрзин, Бай-Хаак, Кызыл хоорайдан ажылдакчылар хөйү-биле кээп ажылдаан.

Айдың Чамбал, бригадир:

— «Восток» КХН-де 2013 чылдан эгелеп ажылдап турар мен. Бо чылдың март айдан эгелеп оруктуң кыдыынга плитка салып турдум. Чазын улуг хар эрээн болгаш күзүн суггур чаъстар соонда, оруктуң кыдыын суг чире хакпас болзун дээш ону кылган. Плитка боду 120 кг, ынчангаш ону 4 кижи көдүрүп салыр. Мээң бригадамга 12 ажылдакчы турган. 1 хүнде 11 шак ажылдаар, ол үе дургузунда 200 хире плитка салыр. Эгезинде геодезистер черни каскаш, өргенни хаккаш, дескилээн соонда, плитканы салып кириптер. Мында Эрзин суурдан өөрлерим хөй, ынчангаш ажыл шагының соонда автобус бистерни бажыңнарывыска чедиргеш, эртен ап алыр. Өг-бүлелиг, ийи уруглуг мен. Акша-шалыңы өй-шаанда үнүп турар болгаш четчир. Бир айда 5 дыштаныр хонукту участок даргазынга билдириишкин киирген соонда, алыры көрдүнген. Хостуг үе эвээш-даа бол, кызыгаар заставазының кызыгааржылары-биле бут бөмбүүнге, волейбол, баскетболга маргылдааларны эрттирип турары солун.

Кызыгаар чоогунда Эрзин кожууннуң чагырыкчызының оралакчызы Анатолий Чопуй, кожуун баштыңы Роман Шинин болгаш эрзинчилерниң мурнундан «Восток» КХН-ниң чиңгине директору Сергей Уюсовка өөрүп четтириишкин бижиин тывыскан. «Востокчулар» кожуунга улуг машина-техниказы-биле деткимчезин көргүзүп, эрткен чылын ажыттынган «Салгал» стадионнуң оруун асфальт шывыы-биле чатканын ол чугаалады.

Эрзин – Цагаан-Тологой аразында автоорук тудуунуң ажыглалга киргени  республиканың социал-экономиктиг хөгжүлдезинге деткимче болгаш  бурунгаар сайзырал болуру билдингир. Ынчангаш орук ажылдакчыларынга профессионал байырлалын уткуштур чымыштыг ажыл-ижинге улуг-улуг чедиишкиннерни, ак орукту йөрээп, байырдан чедирип каалыңар!

Шончалай  Ховалыг.

"Шын" солун