Деткимче хемчеглери планда

Ак-Довурак хоорайның социал-экономиктиг хөгжүлдези

Республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң даалгазы-биле Тываның Чазаа 2015-2020 чылдарда Ак-Довурак хоорайның социал-экономиктиг хөгжүлдезин деткиир талазы-биле хемчеглерниң планын ажылдап кылгаш, бадылаан. 

Биче болгаш ортумак бүдүрүлге черлерин, орук-транспорт база одалга-энергетика комплекстерин, ЧКА-ны болгаш тудугларны, өөредилгени, культураны база спортту сайзырадырынга таарымчалыг байдалдарны тургузарынче планны угландырган. Федералдыг болгаш регионалдыг күрүне программаларын боттандырбышаан, бюджеттен дашкаар дөстерниң дузазы-биле планнаттынып турары болза: асфальт-бетон заводун ажылдадыры, даг болбаазырадыр комбинатка чаа техниканы садып алыры болгаш даг-дүгү казарын айда 1 муң тонна чедир улгаттырары, республиканың барыын кожууннарының ажыл-агый болгаш эмчи хереглелдеринге дээш Ак-Довуракка кислородтуг станцияны тургузары, автомобиль агрегаттарын болгаш ажыглал техникаларын септээр пунктуну тургузары, ус-тывыш-чазаныкчы мастерскаяны, амыдырал хандырылга төвүн, консервалаан ногаа аймаан бүдүрер цехти организастаары. Чурттакчы чоннуң киржилгезин деткиир сорулгалыг дузалал ажыл-агыйны сайзырадып тура, ажыл чок хамаатыларга күрүне деткимчези көрдүнүп турар.

Беш чыл дургузунда хөй эвес каът, ниити шөлү 5,5 муң хире 45-тен эвээш эвес чуртталга бажыңнарын тудары көрдүнген. Хоорай котельнаязының база чылыг четкилериниң чаартылгазы болгаш эде кылганы үш муң ажыг өг-бүле чурттап турар 46 квартиралыг база 265 хуу бажыңнарга чылыгны үзүктел чок хандырарынга дузалаар. 280 олуттуг уруглар садының тудуу школа назыны четпээн уругларның албан черлеринче оочурну ийи катап эвээжедир, оочурда турар уруглар саны – 572 кижи. Элээди болгаш бичии уругларга спорт школазының капитал септелгезин кылыр база хоорайга спорт төвүн, хөй талалыг спорт шөлүн, эштир бассейнни тургузар.

Хемчеглерни боттандырарынга акша-хөреңгиниң ниити хемчээли 1 миллиард 507 миллион рубль, ооң иштинде федералдыг бюджеттен – 753,65 миллион, республика бюджединден – 574,55 млн. рубльди киириштирери планнаттынган. Муниципалдыг бюджеттиң акша-хөреңгизи – 1,5 млн. рубль, бюджеттен дашкаар дөстерден – 177,3 млн. рубль.

Бо чайын 50 чылын демдеглеп эрттирген республиканың хемчээл аайы-биле ийи дугаарында хоорайының – Ак-Довурактың тургустунганы совет үеде чуртка асбестиң мөөң чыдымы-биле холбашкан. Ооң чурттакчылары 2014 чылдың январь 1-ниң хүнү-биле 13 570 кижи. Күш-ажыл кылып шыдаар назылыг улус саны – 2 298 кижи, ажыл чоктар даңзызында – 283 кижи. 4 892 өг-бүлелерден 1 402-зи орулгазы эвээш категорияга хамааржыр. Эрткен чылын бүдүрген үлетпүр продукциязының хемчээли – 106,3 млн. рубль, азы 2012 чылдың деңнелинден 29 хуу эвээш. Кудулаан чылдагааннары 2013 чылдың чазынында «Асбест» КХН-ниң ажылын соксатканындан болган.

Доктаалдың төлевилелин чугаалажып турган  үезинде республиканың ийи дугаар улуг хоорайының сайзыралы долгандыр кожууннар, сумулар-биле сырый холбаалыг болур ужурлуг дээрзин Чазак хуралынга демдеглээн. Олар көдээ ажыл-агыйның бүдүрген чүүлүн болбаазырадыр талазы-биле хоорайның биче бүдүрүлгелеринге чиг этти чедимчелиг дужаар аргалыг болур.

Чазактың болгаш тус черниң удуртулгазының идегелдиг сорулгазы – Тываның барыын кожууннарының төвү Ак-Довуракты катап сайзырадыры.