Кыштаглаашкын: амгы байдалы

Хүннүң чугула айтырыы

Тываның Көдээ ажыл-агый болгаш аъш-чем яамызының дыңнатканы-биле бо чылын көдээ ажыл-агыйның мал кыштаглаашкыны ортумак деңнелде эртип турар. Малчыннарның эң кол сорулгазы – кышкы үеде мал бажын чидирбейн камгалап, ооң продуктулуун хевээр арттырары.

Яамының ажылдакчылары республиканың аңгы-аңгы кожууннарынче неделя санында сургакчылап, малчыннар аалдарынга четкеш, ажыл-агыйынга дузалажып, чогуур хемчеглерни чорудуп турар. Кожууннарның хөй кезиинде хар улуг болганындан мал-маганны үргүлчү одарже үндүр кадарары болдунмайн турар.

Бо кыжын республика девискээринге ортумаа-биле 26-42 см кылын хар чагган деп гидрометео албан чери тодараткан. Ооң иштинде Бай-Тайга кожуунда – 17 см, Эрзинде – 20 см, Чөөн-Хемчикте – 21 см, Кызыл кожуунда – 31 см, Улуг-Хемде – 40 см, Таңдыда – 41 см. Улуг-Хем кожууннуң Эйлиг-Хем, Арыг-Бажы, Торгалыг суурларында болгаш Тес-Хем кожууннуң Ү-Шынаа, О-Шынаа суурларында 40 см кылын харны хат хөртүктеп каан. Ооң уламындан мал хүннүң-не одарже үнмейн турар, ол ышкаш малчын кыштагларже баар оруктар база берге байдалда. Ынчангаш кыштагларда мал чеми эвээжеп турар.

Февраль 15-тиң байдалы-биле алырга, сула – 57,6 муң тонна, мал чемгерер тараа – 3,8 муң тонна, саваң – 3,3 муң тонна арткан. Тываның Көдээ ажыл-агый болгаш аъш-чем яамызының фондузундан бо чылын кыштаглаашкынга 130 муң тонна мал чиир тараа тускайлаттынган. Оон аңгыда чамдык ажыл-агыйлардан артыкшылдыг мал чемин малчыннарга үлештирип берип турар.

Малчыннарның база бир кол сорулгазы – мал бажын өстүрүп камгалаары. Республиканың сүт-бараан фермаларында шупту 724 баш инек, оларның 444-ү — саар инектер. Февраль 13-түң байдалы-биле Бии-Хем кожууннуң «Туранское» бүдүрүлгезинде чаңгыс инектиң хүнде сагган сүдү ортумаа-биле 3,7 литрге (эрткен чылын – 3,6 литр сүт) дең. Таңды кожууннуң «Тывахолдинг» бүдүрүлгезинде бир инектен 3,7 литр сүт, эрткен чылдың бо үезинге деңнээрге, чартык литр хөй сүттү саап турган. Каа-Хем кожууннуң «Каа-Хем» бүдүрүлгези зоотехниктерниң хайгааралының дузазы-биле бир инектен 4,7 литр сүт саап, эки түңнелдерлиг болган. Ынчангаш бо кыжын малдың продуктулуу 70 хууда деңнежип турар.

Оон аңгыда малдың эъткир продуктулуун бедидер республиканың тускай сорулгалыг программазының киржикчилери болур чаа эгелеп чоруур болгаш өг-бүле фермерлерин Тываның Көдээ ажыл-агый болгаш аъш-чем яамызы кол хыналдага алган. Ынчангаш кожууннарда 1150 баш бода малды (оларның иштинде 681 баш эъткир уксааның, 469 баш сүткүр уксааның инектери) тудуп турар 30 ажыл-агыйны хынаары-биле яамыдан болгаш ветеринарлыгхайгаарал албанының специалистеринден ажылчын бөлүктерни чоруткан.

Бистиң корр.