100 чыл — бичии үе, ынчалза-даа...

Республиканың Россия-биле демнежилгезиниң 100 чылынга, найысылал Кызылдың 100 чылынга тураскааткан байырлыг хурал Кызылга болган.

Байырлал программазынче регионну сайзырадырынга улуг салыышкынны киирген күш-ажылдың болгаш дайынның хоочуннарын, хамаатыларны, муниципалдыг тургузугларның баштыңнарын, хөй-ниити организацияларның удуртукчуларын чалаан, а ол ышкаш Россияның регионнарындан келген хүндүлүг аалчылар киришкен.

Хуралдың киржикчилеринге байырны Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол чедирген. «100 чыл дээрге бичии үе, чаңгыс кижиниң назыны-дыр, ынчалза-даа Тывага салым-хуу айтыырын шиитпирлээн үе-дир — деп ооң байыр чедириишкининде чугаалап турар. — 1914 чылда, кажан бистиң өгбелеривис Николай II хаанче хайгаарал дугайында дилег киирип тура, олар бистиң республикавыстың төөгүзүн, ооң Россия-биле чоокшулажылгазының бүгү оруун тодаратканнар. Тывалар Россияның составынга киргеш, шаг-төөгүден бээр чаңгыс аай урянхай бөлүк болуп турганы төрел чоннар: хакастар-биле, тофалар-биле, алтайлар-биле, якуттар-биле каттышканнар.

Россияның протекторадын чарлаан чылды Тываның төрүттүнгениниң, ооң күрүнени тургузарынга үндезинни салып алганының чылы кылдыр санаар бүгү барымдаалар бөгүн бар. Оон туржук 1914 чылды тыва чоннуң нация кылдыр тургустунганының чылы кылдыр санап болур, чүге дээрге Россияның протекторады-биле, ооң дузазы-биле национал онзагай байдалды чедип алган болгаш политиктиг турум байдалды, девискээрин, культуразын, дылын болгаш чүдүлгезин албан-езузу-биле хүлээп көөр чорукту чедип алган.

Россия-биле эвилелдиң быжыын төөгүнүң байдалдары-биле — революциялар-биле, дайыннар-биле, Совет Эвилелиниң бузулганы-биле, совет үениң соондагы бүгү чүүлдерниң буурааны-биле, экономиктиг муңгашталыышкын-биле чаңгыс эвес удаа шылгап келген. Ынчалза-даа протектораттың үндезининге чүс чыл дургузунда туттунган ниити бажың чүгле буступ дүжер эвес, харын оон-даа быжыг, оон-даа бедик, оон-даа чараш апарган».

Шолбан Кара-оол-биле республиканың чурттакчыларынга байырны Россия Федерациязының Президентизиниң Сибирьниң федералдыг округунда Бүрүн эргелиг төлээзи Николай Рогожин, Хакасияның баштыңы Виктор Зимин, Красноярск крайның, Бурятияның чазактарының болгаш хоойлужудулга хуралдарының удуртукчулары, байырлалга киржири-биле Кызылга келген өске-даа делегацияларның удуртукчулары чедиргеннер.

Долаана Салчак.