Көпбезинге чалынмас

Бүгү-россияның караа көрбестер ниитилелиниң республика  организациязының Кызыл хоорайның Кечил-оол кудумчузунда клувунга чеде берген санымда-ла, караа багай көөр азы көрбес инвалид кижилерниң тура-соруунуң күштүүн магадаар мен. Олар аңаа чыглып алгаш, боттарының ажыл-херээн чугаалажып, аразында сүмележип, концерттерге белеткенип ырлажып турарлар. Кыдыындан көрүп, дыңнап олурарга, олар салым-хуунуң кандыг-даа бергезинге туттурбаан-даа ышкаш.

Август 23-те база олар аңаа чыглып, оон демнии-биле кады чоруткаш, автоорук техникумунуң спорт шөлүнге Тыва биле Россияның демнежилгезиниң 100 чылынга тураскааткан «Чайгы чурумалдар» деп VII чайгы спартакиаданы эрттиргеннер. Спартакиада чогум август чээрби ийиде-ле хөл шыдыраа болгаш шашки маргылдаалары-биле ажыттынган. Ооң уламчызы – карак талазы-биле инвалидтерниң чиик атлетикага маргылдаалары. 100 метр дистанцияга чадаг чарышка, турган черинден узунун халыырынга, аар бөмбүк октаарынга, хол басчырынга (армрестлинг) 45 хар чедир болгаш оон өрү назынныг эр, херээжен спортчулар күжүн шенешкеннер. Караа көрбес кижилерниң узуну 100 метр черге маңнаарын көргеш, дидимин кижи кайгаар. Орукту көрбейн, канчап ынчаар дидим, дүрген маңнаар боор!

Спартакиаданы эрттиреринге Күш-ажыл болгаш социал политика, Аныяктар херектериниң талазы-биле болгаш спорт яамыларының ажылдакчылары дыка дузалаан.

Бүгү-россияның караа көрбестер ниитилелиниң Тыва Республика организациязының баштаар чериниң даргазы Аңгыр Хертек:

— Чайгы спорт  хевирлеринге спартакиаданы чылдың-на эрттирери чаңчыл апарган. Чедиги спартакиаданы Тыва биле Россияның демнежилгезиниң 100 чылынга тураскааттывыс. Чүгле бо спартакиада эвес, уран чүүлге көрүлделер, кежээлер эрттиреринге, караа көрбестерниң библиотеказының фондузунга дыңнаар болгаш салаалар-биле номчуур номнар садып алырынга дээш, өске-даа ажыл-херектеривиске акша-төгерик дузазын күш-ажыл болгаш социал политика сайыды Мерген Дадар-оолович Ооржактың айтыышкыннары-биле үргүлчү көргүзүп турар – деп өөрүп чугаалап турду. – Бо аныяк удуртукчу чүгле албан-дужаал аайы-биле эвес, сагыш-сеткилинден база дузааргак кижи деп билип чоруур мен. Бо спартакиаданың кожууннардан киржикчилериниң орукка болгаш Кызылга хонар-дүжеринге чарыгдалдар, маргылдааның тиилекчилеринге шаңнал-мактал акшазын Күш-ажыл болгаш социал политика яамызы база үндүрүп берди.

Спартакиадага Кызыл хоорайдан болгаш кожууннардан ниитизи-биле 24 спортчу киришкен. Чеди-Хөл, Улуг-Хем кожууннардан, Кызыл хоорайдан, Кызылдың хоочуннар бажыңындан киржикчилер хөй болган. 100 метр дистанцияга чадаг чарышка 45 хар чедир назынныг херээжен улус  аразынга Людмила Күжүгет, 45 хардан өрү назынныг херээжен улус аразынга Жанна Түлүш, эр улустар аразынга Маадыр Куулар, Шолбан Салчак мурнап келгеннер. Турган черинден узунун халыырынга Людмила Күжүгет биле Эмма Ганаширина, Адыгжы Куулар биле Юрий Ганаширин тиилекчи болганнар. Аар бөмбүктү Чиңгис Минчээ биле Геннадий Монгуш, Алена Мерзлякова биле Полина Дондуп эң ырадыр октааш, тиилеп үнгеннер. Хол басчырынга (армрестлинг) деңзи аайы-биле Чиңгис Минчээ биле  Аяс Додек, Алена Мерзлякова биле Александра Хертек эң күштүүн көргүскеннер.

Спартакиаданың чемпионнарынга болгаш шаңналдыг черлерни чаалап алган спортчуларга өртектиг белектерни болгаш мактал бижиктерни тывыскан.

Күш-ажыл болгаш социал политика сайыды Мерген Дадар-оолович Ооржак-биле чугаалажыр аргалыг болган мен. Инвалидтерниң чурттаарынга болгаш ажылдаарынга таарымчалыг байдалды тургузарынче яамы улуг кичээнгейни салып, «Таарымчалыг байдал» деп программаны боттандырып турарын чугаалааш, бир эвес карак талазы-биле инвалидтерни алыр болза, оларның Кызыл хоорайга чорууру эптиг болзун дээш, үн-биле медээлээр сигналдыг 18 светофорларны тургусканын, караа көрбестер ниитилелиниң библиотеказынга тускай номнар садып алырынга 100 муң рубль акшаны үндүргенин ол дыңнатты.

Инвалидтерни ажылга хаара тудар талазы-биле хемчеглерни  Күш-ажыл болгаш социал политика яамызы ап чорудуп турар болду. Чижээлээрге, ажыл берикчизи 1 инвалидти ажылга хүлээп алыр болза, ол дээш дузаламчы кылдыр 69 муң рубльди бээр, а бир эвес чүгле чадаг-тергеге шимчеп шыдаар инвалидти хүлээп алыр болза – 1 миллион рубльди.

 Шаңгыр-оол Монгуш.

"Шын" солун